Mir Bedirxan Bey’in oğullarından Yusif Kamil Bedirxan’ın Gücistan’daki mezarı bulundu. Kafkasya Kürtleri bir vefa örneği sergileyerek Yusuf Kamil Bey'in anıt mezarını yapıyor. 

Gürcistan Kürtleri bir vefa göstergesi olarak Kürtçe dilini gelişimine büyük katkı veren Yusif Kamil  Bedirxan’ın anıt mezarını yaptırdı.  

Yusif Kamil Bedirxan’ın yıllar önce kaybolmaya yüz tutan mezarı Kazakistan Kürt Derneği Başkanı Aziz Ziyo Bedirxan girişimiyle Tiflis’teki mezarlık yenilenecek ve bir abide mezarlık olarak tarihe bırakılacak.

Rûdaw’a konuşan Kafkasya Kürt Enstitüsü Başkanı araştırmacı-yazar Hejarê Şamil, Kürt aydını Yusif Kamil  Bedirxan’ın mezarını nasıl tespit ettiklerini ve projenin geldiği aşama hakkında bilgi verdi.

Şamil, 1934 Tiflis’te vefat eden Yusif Kamil  Bedirxan’ın naaşının Kürt dengbêj ve yazar Ehmed Şawês Mirazi'nin öncülüğünde Ezidi mezarlığında defnedildiğini belirterek, “Yusuf Kamil Bedirxan vefat ettiğinde onu Müslümanların mezarlığına gömmek istediler. Ancak o eşine Ezidi Kürtlerin mezarlığına gömülmek istediğini vasiyet etmişti. Bu nedenle Ezidi mezarlığına gömüldü” dedi.

Hejarê Şamil  1934’de Tiflis’te vefat eden Yusif Kamil Bey’in mezarının zamanla kaybolduğunu belirterek, “Bundan 35 yıl önce mezarı toprak altından çıkarılmış. Kürt şair Ordixanê Şamil Kaşaxi bir mezar yapılması için yoğun çaba göstermiş o zamanlar. Ancak yapamamış. Birçok Kürt siyasi çevre Yusif Kamil  Bedirxan’ın mezarını yapmayı planlamış ancak 30 yıldır bu mezar bir türlü yapılamamış” dedi.

Yusuf Kamil Bedirxan'ın 1934'de yapılan mezar taşı

“Ehmed Şawês Mirazi'nin 1959’da kaleme aldığı 1966'da basılan anılarını anlattığı kitabında Yusif Kamil Bey’in ölümünden ve defnedilmesinden bahsediyor. Kürt şair Ordixanê Şamil Kaşaxi, o kitabı okuduktan sonra 1990’larda mezardan haberdar oluyor” şeklinde konuştu.

Bahsi geçen artık yok olmaya yüz tutan Ezidi mezarlığın çevresinde Sovyetlerin dağıldığı süreçte evler ve yol yapımı esnasında Yusif Kamil Bey’in  mezar taşı bulunur. Kürt şair Ordixanê Şamil Kaşaxi, mezar taşını bulununca mezar tespit ediliyor.

Şamil “Feriz Korkoti isimli bir Kürt önde geleni bana bu konuda bilgi verdi. Yusif Kamil Bey’in mezar taşını bulunca Ordixanê Şamil Kaşaxi haberdar olunca, mezar taşını evine götürüyor. 1993’te Gürcistan’ın ileri gelenleri mezarını yapma kararı alıyorlar. Ancak yapamıyorlar. Ordixanê Şamil Kaşaxi ölmeden önce bulduğu mezar taşını iki yolun arasında kalan mezara yeniden yerleştiriyor” şeklinde konuştu.

Yusuf Kamil Bedirxan'ın yol inşatı arasında kalan mezarı / Foto: Hêjar Şamil

Özel çalışmaları sonucu Yusif Kamil Bey’in yerini tespit ettiklerini belirten Hejarê Şamil, “İlk önceleri Gürcistan’daki Kürtler mezarın asfalt yolun altında kaldığını söylüyordu. Ancak yaptığımız araştırmalar sonucu iki yolun arasındaki arazide kaldığını tespit ettik. Newroz kutlamalarına gelen Bedixanlıların geniş ailesinden Kazakistan Kürt Derneği Başkanı Aziz Ziyo Bedirxan’a aktardık durumu. O da maddi olarak bizi destekledi. Anıt mezar yapımına benim başkanlığımda  yapımına başladık. Kafkasya Kürt Enstitüsü ve Gürcistan’daki Kürt hayırseverlerinin de projeye büyük destekleriyle anıt mezar tamamlanıyor” dedi.

Yusif Kamil Bedirxan’ın 1914’de Bitlis isyanını örgütlediği için tutuklanması ardından Tiflis’a kaçmadan önce İstanbul’da bir ailesi olduğunu belirten HejarêŞamil, “Dilber hanımla evlidir. Malmisanj’ın da bahsettiği gibi Selahattin, Nedime ve Nimet isimli 3 çocuğu vardır. Ancak çocukları ve eşinin akıbetleri hakkında bir bilgi sahibi değiliz. Bitlis isyanı nediyle Fransızların gemisine sığınıyor. Bu konuda da araştırmalarımız sürüyor.  Ardından Rusya’ya sığınıyor. 1915’te Tiflis'e geliyor. Birkaç yıl sonra Margaritta Yakovlevna isimli Alman asıllı bir  kadın ile evleniyor. Çocukları olmamış. Alman eşi de 1953’te vefat ediyor” ifadelerini kullandı.

Yusuf Kamil Bedirxan'ın anıt mezarından

 Şamil “Bir anıt mezar şeklinde tarihe bir abide olarak kalsın istiyoruz. Tiflis Belediyesinden anıt mezar için gerekli izni aldık. Bu tarihi Kürt şahsiyetine ait anıt mezar, Gürcistan’a gelecek her Kürt tarafından muhakkak ziyaret edilmeli. Kasım ayındaYusif Kamil Bedirxan’ın anıt mezarının açılış törenini yapacağız. Bu projenin gerçekleşmesine büyük katkı sunan Bedixanların ailesinden Aziz Ziyo Bedirxan Kazakistan’dan Rusya Kürtlerinden törene katılımlar olacak. Bedixanlıların ailesinden de katılım olsun istiyoruz. Sinem Bedirxan ile iletişime geçtik. Ancak kendisi  sağlık sorunları nedeniyle katılamıyor ” dedi.

Hêjar Şamil anıt mezarda çalışırken

Ekim ayında resmi açılışı yapılacak olan Yusif Kamil  Bedirxan'ın anıt mezarında 1934'deki mezar taşının yanı sıra Aziz Ziyo Bedirxan ve Kafkasya Kürt Enstitüsü'nün de katkılarının yazıldığı mermer taşlar yer alacak. 

Foto: Hêjar Şamil

Yusif Kamil  Bedirxan kimdir?

Osmanlı topraklarında Mir Bedirxan Bey’in küçük oğullarından Yusif Kamil Bedirxan ailenin diğer fertleri gibi gazetecilik, öğretmenlik ve siyaset gibi çok yönlü bir kişiliğe sahipti. 

Hayfa kaymakamlığı görevi yapan Yusif Kamil  Bedirxan, 1906 yılında İstanbul belediye başkanı Rıdvan Paşa’nın öldürülmesi olayı ile bağlantılı Bedirxan ailesinin diğer ferdi gibi önce tutuklandı, görevden alınıp Rodos Adası’na sürgün edildi.

Sürgünden sonra istanbul’a dönen Yusif Kamil Bey,  Neşri Maarif Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer aldı. Birinci Dünya Savaşı başladığında Bitlis’e geçen Yusif Kamil Bey  Mela Selim, Şêx Şehabettin, Seyid Eli ile birlikte isyan hazırlığına başlıyor. Lakin devletin tez zamanda haberi oluyor ve Mela Selim tutuklanıyor.

Bedirxanlılar / İstanbul

Tutuklanarak İstanbul’a getirilen Yusif Kamil  Bedirxan bir yolunu bularak kaçar ve Fransız gemisine sığınır. Osmanlı devletinin tüm bastırmalarına rağmen Fransızlar, Yusif Kamil Bey’i teslim etmez. Gıyabında yapılan yargılamada Yusif Kamil Bey’e idam cezası verilir.

Ruslarla ilişki geliştiren Yusif Kamil  Bedirxan Tiflis’e geçer. Rus Çarlığı ile görüşmelerde bulunan Yusif Kamil Bey, İngiliz ve Fransız diplomatlarla da temas halinde olur. Ve Kürtler için destek sözleri alır. Bolşevik ihtilali ile gelen yeni Rus yönetimi, Yusif Kamil Bey’in Kürtler için aldığı sözleri tutmaz. Sınırlar yeniden belirlenince Tiflis artık daimi mekânı olur. 1929’da Kürtçe bir okul açar. Tiflis’teki üniversitede Türkçe, Fransızca dersleri verir. Kürt tarihi, kültürü ve yaşamı üzerine makaleler kaleme alır. 1934 yılında hayatını Tiflis’te kaybeder. Ezidi Kürtlerinin mezarlığına defnedilir.  Gürcistan’daki Kürt Ezidi aydını Ehmed Şawês Mirazi tarafından mezarı yapılır. Bir süre bakımsız kalan ve unutulan mezar kaybolur.

Ordixanê Şamil Kaşaxi 1990'larda mezarlık yerini yeniden keşfeder. Ancak bir mezar yeri yapma imkanı bulunamaz ve mezar yeri yeniden kaybolur.

Nûçe: Rûdaw