Türkiye, UNDP'nin İnsani Gelişme Endeksi'nde 193 ülke arasında 45'inci sırada yer alsa da endeks eşitsizliklere uyarlandığında, Türkiye’nin sırası düşüyor.

 Türkiye, Birleşmiş Milletler (BM) Kalkınma Programı'nın (UNDP) İnsani Gelişme Endeksi'nde (İGE) 193 ülke arasında 45'inci sırada yer aldı. Türkiye, 2023-2024 İnsani Gelişme Raporu’nda (İGR) yer alan endekste 2022 verilerine göre üst üste dördüncü kez, dört kategoriden en yükseği olan 'çok yüksek insani gelişme' kategorisinde yer buldu.

ORTALAMA BAŞARI, DERİNLEŞEN EŞİTSİZLİKLERİ GİZLİYOR

BBC Türkçe'nin aktardığına göre, Sıralama genel olarak en yüksek refah düzeyindeki ülkeler için iyi haberlere işaret ederken, insani gelişme sonuçlarında endişe verici bir farklılık olduğunu da gösterdi. Rapora göre daha yoksul ülkeler, yeni tip koronavirüs (Covid-19) pandemisi nedeniyle kaybettikleri zemini geri kazanamadı. İGE, pandemi nedeniyle meydana gelen iki yıllık gerilemenin ardından küresel ölçekte rekor seviyelere çıktı. Ancak ortalamada elde edilen bu başarı, derinleşen eşitsizlikleri gizliyor. Dünyadaki en yoksul ülkelerin yarısının İGE performansı, pandemi öncesi seviyelerinin altında kaldı.

VINTON: CESARET VERİCİ İLERLEME, EŞİTSİZLİKLERİN GÖLGESİNDE KALIYOR

UNDP Türkiye Temsilcisi Louisa Vinton, “Dünyadaki zengin ülkelerin çoğu gibi, Türkiye de kendisini pandeminin etkilerinden güçlü bir şekilde kurtarmayı başardı. Ancak bu cesaret verici ilerleme, dünya çapında milyonlarca insanı geride kalma riskiyle tehdit eden, yeniden derinleşen eşitsizliklerin gölgesinde kalıyor" ifadelerini kullandı.

UNDP'nin İGE'si, refah konusunda gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) gibi finansal odaklı göstergelerin sağladığından daha kapsamlı bir ölçü sağlamak üzere 34 yıl önce oluşturulmuştu. Endeks, üç temel ölçümü birleştiriyor: Uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır bir yaşam standardı Türkiye bu endekste 30 yılda dikkate değer bir gelişme gösterdi. İGE değeri 1990'da 0,598 iken, 2022'de yüzde 43 artışla 0,855'e yükseldi.

Türkiye, İGE’nin üç boyutunun tümünde ilerleme kaydetti. 1990 ve 2022 yılları arasında, doğumda beklenen yaşam süresi 10,8 yıl, ortalama öğrenim süresi 4,4 yıl, Beklenen öğrenim süresi ise 10,8 yıl arttı. Aynı dönemde, ülkede kişi başına düşen gayri safi milli gelir ise yüzde 154,3 yükseldi.

EŞİTSİZLİKLER UYARLANDIĞINDA TÜRKİYE LİSTEDE GERİLİYOR

Ancak İGE eşitsizliklere uyarlandığında, Türkiye’nin sırası düşüyor. Ülkede genel olarak erkekler, kadınlara göre daha yüksek insani gelişme seviyelerine sahip. Dolayısıyla toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri hesaba katıldığında Türkiye’nin sırası 166 ülke arasında 66’ya geriliyor.

Ulusal istatistiklere ve 2022'de bildirilen verilere dayanan yeni sıralama, şubat depremlerinin etkisini yansıtmıyor. Depremlerin yol açtığı can kaybına ve hasarın boyutuna rağmen, depremlerin ülkenin İGE sıralamasını etkilemesi beklenmiyor. İGE sıralamaları, UNDP tarafından her yıl yayımlanan İnsani Gelişme Raporu'nun (İGR) temel bir parçası.

'EŞİTSİZ KALKINMA EN YOKSULLARI GERİDE BIRAKIYOR'

“Tıkanıklığı Aşmak: Kutuplaşmış Bir Dünyada İş Birliğini Yeniden Şekillendirmek” başlıklı 2023/24 baskısı, eşitsiz kalkınma ilerlemesinin en yoksulları geride bıraktığı, eşitsizliği artırdığı ve küresel ölçekte kutuplaşmayı körüklediği uyarısında bulunuyor.

Rapor, uluslararası kolektif eylemin, yükselen bir 'demokrasi paradoksu' nedeniyle engellendiğini ortaya koyuyor: Dünya çapında 10 kişiden 9'u demokrasiyi desteklerken, küresel ankete katılanların yarısından fazlası, demokratik sürecin temel kurallarını atlayarak demokrasiyi zayıflatabilecek liderlere destek verdiğini ifade ediyor.

Dünya çapında ankete katılanların yarısı, hayatları üzerinde hiç kontrol sahibi olmadıklarını veya sınırlı kontrole sahip olduklarını belirtiyor ve üçte ikiden fazlası, hükümetlerinin kararları üzerinde çok az etkiye sahip olduklarına inanıyor.