Ian J. Lynch

ABD Başkanı Donald Trump tarafından Oval Ofis’te düzenlenen ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı pek çok senatörle biraraya getiren görüşme ile Ermeni Soykırımı Yasa Tasarısı’nın Senato’da oylanması engellendi. 

Türkiye, Rus güçlerinin ülkenin doğusunda ilerlemesi sırasında, bu güçlere katılan Ermeni savaşçıların da binlerce Türk’ü katlettiğini öne sürerek, dünyanın pek çok ülkesinde Ermeni Soykırımı Yasa tasarısını engellemeye çalışıyor. 

ABD Temsilciler Meclisi geçtiğimiz ay yaptığı oylamada Kongre’nin her iki kanadının da desteğiyle Ermeni Soykırımı Yasa Tasarısını 405’e 11 gibi açık bir farkla geçirmişti. Demokrat Senatör Bob Menendez Çarşamba günü yaptığı açıklamada Senato’da da benzer bir oylama yapılması çağrısında bulunmuştu.  Senato kurallarına göre bir senatör, herhangi bir konuda hızlı bir karar alınması için oylama yapılması çağrısında bulunabiliyor. Aynı şekilde bir senatör bu tür oylama prosedürünü engelleyebiliyor. 

Erdoğan ile yapılan görüşmeden sonra Cumhuriyetçi Senatör Lindsey Graham tek taraflı olarak tasarının Senato’da oylanmasını engelleyerek senatörlerin tarihi yeniden yazamayacaklarını söyledi. 

Amerika Ermeni Ulusal Komitesi (ANCA) İcra Direktörü Aram Hamparian, Graham’ın hareketinin, tasarının Senato’ya gelmesi durumunda geçeceğinin göstergesi olduğunu belirtti. 

Hamparian, ‘Eğer kararı beğenmiyorsa, aleyhte oy kullanabilirdi. Senato’nun iradesinin ortaya konması gerekiyordu ve bu da açık oylama ile olacaktı’ dedi. 

ANCA ve diğer Ermeni-Amerikan örgütleri yıllardır Amerikan yönetiminin Ermeni soykırımı tasarısını tanıması için kampanyalar düzenliyor. 

Bu arada Erdoğan, Trump ile yakın ilişkilerini Türkiye ve ABD arasındaki anlaşmazlıkları gidermek için kullanmak istedi. Ancak Ermeni soykırımı yasa tasarısı Erdoğan için yüksek öncelikli görünmüyordu. Temsilciler Meclisi’ndeki oylamanın Türk halkını tahkir ettiğini söyleyen Erdoğan, daha fazla da üzerinde durmadı. 

Erdoğan, Washington’a gelirken Suriye operasyonundan dolayı Temsilciler Meclisi’nde oylanan ve 403’e 16 gibi açık bir farkla kabul edilen yaptırımlar paketi konusunda daha endişeliydi. 

Her iki tasarının da Senato’da büyük bir destek elde etmesi üzerine Trump Çarşamba günkü Erdoğan-senatörler görüşmesini ayarladı. Senatörler arasında Türkiye’ye karşı farklı yaptırımlar konusunda tasarılar hazırlayan Graham ve Senatör James Risch de vardı. 

ANCA iletişim direktörü Elizabeth Chouldjian, ‘Erdoğan-Trump arasındaki görüşmeye pek çok senatörün de dahil edilmesi tesadüf değildir’ diyor. Chouldjian, ‘Ermeni tasarısının Senato’dan hemen geçmesi Washington’a kabadayılık yapılamayacağı, ABD diplomasisinin gaspedilemeyeceği ve Amerikan prensiplerinin satılık olmadığına dair çok açık bir mesaj gönderecekti’ ifadelerini de kullanıyor.  

Ermeni tasarısının Temsilciler Meclisi’nden geçmesi üzerine Türk-Amerikan Ulusal Yönlendirme Komitesi (TASC) bir eylem çağrısı yaptı. Senatörlere gönderilen mektupta, TASC, şu anda olmayan bir imparatorlukta 100 yıl önce gerçekleşen bir olayla ilgili getirilen tasarının Türk milleti ve Müslüman mirasına karşı yanlış bir mahkumiyet olacağını duyurdu. TASC, yaptırımlar tasarısı ile birlikte Ermeni soykırımını anmayı Türkiye karşıtı ırkçı rejim tasarısı olarak adlandırdı. 

Tasarıda, 1915-23 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu, 1,5 milyon Ermeni ve Hıristiyan’ı katletmekle suçlanıyor. Soykırım zaman aralığı ve kurbanların sayısı ile ilgili tam bir fikir birliği olmasa da tarihçiler Osmanlı İmparatorluğu’nun Ermenilere karşı bir soykırım uyguladığını belirtiyor. 

St Lawrence Üniversitesi Türkiye uzmanı Howard Eissenstat, TASC’ın mektubunun hem Kongre’nin verdiği sese karşı bir duyarsızlık, hem de mektubu yazanların samimiyetsizliğini gösterdiğini belirtiyor. 

Menendez geçtiğimiz hafta Türk-ABD ilişkilerine yeniden ayar verilmesi çağrısında bulunmuştu. Menendez, Ermeni tasarısının oylanması durumunda hemen geçeceğini ve gerçeği ortaya koyan güçlü bir mesaj olacağını belirtmişti. Menendez, ‘Ermeni soykırımı yaşandı. O canavarca bir eylemdi ve onu inkar edenler, bu korkunç yalanın suç ortaklarıdır’ demişti. 

Türkiye ile ilgili yaptırımlar ve Ermeni soykırımı tasarısı ile ilgili olarak Senato’da ne kadar destekçinin olduğuna bakılmaksızın Senato Çoğunluk Lideri Cumhuriyetçi Mitch McConnell, nihai olarak konunun Senato’da normal süreç içinde oylanıp oylanmayacağınaa karar verme yetkisine sahip. Ancak Trump’a yakın isimlerden olan McConnell’in, Türkiye ile ilgili bir konuda Trump’la ilişkilerine zarar vereceği düşünülmüyor. 

Graham ve diğer Cumhuriyetçi senatörler, Oval Ofis’teki Erdoğan-Trump görüşmesi sırasında Türkiye ile ilgili sert eleştirilerini dile getirseler de, McConnell Senato’ki konuşmasında, ‘Bu yapının (Senato) ülkemizin Ortadoğu’daki hayati çıkarları için uyanık olmasını istiyorum. Bu çıkarların gelişmesi NATO müttefikimizle ilişkilerin geliştirilmesi ile bağlantılıdır, zayıflatılması ile değil’ dedi.

Ahval