Anlaşma metni (mou)

Amerika Birleşik Devletleri ( Gönderici Taraf) ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti (Alıcı Taraf) (Birlikte bahsedildiği

zaman Taraflar) aşağıda belirtildiği gibi anlaşmışlardır.

MADDE: 1-  Amaç

Bu anlaşmanın amacı, Irak'a yapılacak olan olası operasyonlar için Türkiye'de geçici olarak konuşlandırılacak olan gönderici taraf güçlerinin varlığını ve et-kinliklerini yönetmek üzere, gönderici taraf güçlerinin durumu ile, bu operasyonların idaresindeki uygun bir yasal ve askeri yapısı da dahil olmak üzere, karşılıklı destek ve işbirliği prensipleri oluşturmak olacaktır. Şu an yürürlükte olan MOU taraflar arasında, Irak'a karşı, askeri alanlarda karşılıklı destek ve işbirliği; gelecekte Irak'a karşı politik ve ekonomik konularda yakın işbirliği, koordinasyon, danışma ve yönetim ile ABD'nin Türkiye'ye yardımı konusunu da içermektedir.

MADDE:2-  Saha   

Bu anlaşma (MOU) hükümleri, geçici konuşlandırma ile operasyonlar, lojistik, personel, istihbarat, kontrol de dahil olmak üzere, Tarafların bu anlaşma amacı ile yaptıkları bütün etkinlikler için geçerlidir.

MADDE:3- Özel şartlarEklerde belirtilecek olan özel şartlar, personel / idari konular, istihbarat, operasyonlar, lojistik, iletişim, yasa /tüzel konular, ithalat ve ihracatın prensipleri ve süreci ve askeri destek malzemesinin yurtiçi ulaşımı, kamu ile ilgili konular, genel/yerel yönetim konularını da içererek, MOU'nun temelini oluşturacaktır. Tarafların yetkili otoriteleri, uygun ve gerekli olduğu taktirde, özel konularda teknik anlaşmalar yapabilirler.

MADDE:4-  Temel prensipler

Taraflar arasında karşılıklı destek ve işbirliğini aşağıdaki temel prensipler yönlendirecektir:

 a) Varılan anlaşmalar üzerinde, Türkiye'nin egemen haklarını ihlal edecek şekilde fikir yürütülmez veya yorumlanmaz, ayrıca bu MOU'nun hükümleri, Türkiye'nin mevzuat, kanun ve yönetmeliklerine aykırı olacak şekilde uygulanamaz.                      

b) Gönderici taraf kuvvetleri Türkiye'de kendilerine izin verilen özel amaçlar çerçevesi dışında hareket edemezler.

c) Türkiye'de konuşlandırılacak olan gönderici taraf kuvvetlerinin gerçek sayısı ve kompozisyonu, hava tesisleri ve deniz limanları, lojistik destek, kara kuvvetlerinin operasyonlarını desteklemek için taktik birleşme ve askeri destek alanları ve diğer ilgili maddeler gönderici taraf otoritelerine danışarak, alıcı taraf tarafından kararlaştırılacaktır.

d) Gönderici tarafın, Türk hava, deniz ve kara iletişim hatlarını kullanması ile ilgili kurallar, yöntemler ve modeller Alıcı taraf tarafından, gönderici tarafa danışarak kararlaştırılacaktır.

e) İttifak ve dayanışma ruhu ile, taraflar anlaşmaların uygulanmasında ve bu MOU'da öngörülen aktivitelerin tatbik edilmesinde tam bir işbirliği yapacaklardır.

 f) Gönderici taraf kuvvetlerinin Türkiye'deki aktiviteleri, Türkiye’ye hiçbir koşulda maddi ve ekonomik yük ve sorumluluk getirmemelidir. Bu nedenle, gönderici taraf bu MOU'da

Amerika Birleşik Devletleri (Gönderici Taraf) ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti (Alıcı Taraf) aşağıda belirtildiği gibi anlaşmışlardır:

 g) Türkiye'ye ithal edilecek olan silahlar, mühimmat, malzeme ve ekipmanın büyük bir kısmı Ek- G'de belirtilen yöntemlere ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin (Turkish General Staff) önceden iznine tabi olacaktır. Operasonal gerekliliklerde, bu konular için çabuklaştırılmış yöntemler uygulanacaktır.           

h) Sadece Bu MOU'nun amaçları için ABD tarafından veya ABD için Türkiye'deki Gönderici taraf kuvvetlerine yapılan yardımlar ve temin edilen mallar için yapılan 1954'te çıkan, 1992'de değiştirilen 6426 sayılı Türk Vergi Yasası'na tabi olan savunma masrafları, vergi, gümrük, harç ve masraflardan muaftır. Bu MOU nedeni ile Türkiye'de geçici olarak konuşlandırılmış olan Gönderici taraf kuvvetlerinin kişisel harcamaları için yürürlükte olan vergi, gümrük ve harçlar geçerli olacak ve bu tür harcamalar, Türk yasaları ve mali mevzuata göre vergi, gümrük ve harca tabi olacaktır.

i) 8 Şubat  imzalananMOU'nun, üslerin hazırlanması, Gönderici taraf kuvvetleri tarafından kullanılmak üzere, yenilerinin inşa edilmesi veya var olan altyapının modifiye edilmesi, üzerindeki mal varlığının kaldırılması ve toprağın rehabilite edilmesi ile ilgili olan hükümleri, bu MOU amaçları için Türkiye'de konuşlandırılacak olan gönderici tarafın bütün aktiviteleri ile bağlantılı olarak geçerli olacaktır.Buna göre, Gönderici taraf bu MOU'nun amacı için kullanmak üze-re ayrılan arazinin rehabilitasyonu ve iyileştirilmesi için, insan sağlığı ve güvenliğine karşı bilinen, kaçınılmaz ve önemli olan, Alıcı tarafa iade edilme zamanı geldiğinde var olan Gönderici tarafın kullanımından kaynaklanan tehlikeleri ortadan kaldırmak sorumluluğu-nu kabul eder. Bu MOU’nun amaçları için Gönderici tarafın haricen kullanımına tahsis edilen yerler için, Gönderici taraf, insan sağlığı ve güvenliğine karşı bilinen, kaçınılmaz ve önemli olan, Alıcı tarafa iade edilme zamanı geldiğinde var olan ve Gönderici tarafın kullanımından kaynaklanan tehlikeleri ortadan kaldırmak sorumluluğunu kabul eder. Gönderici tarafa bu MOU’nun amaçları için tahsis edilen ve daha önceden var olan fakat Gönderici taraf tarafından yapılmamış olan tesislerde, Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından yapılan modifikasyonları ve tadilatı nakletmekle sorumludur. Gönderici taraf, kendisine tahsis edilen ve daha önceden var olan tesislerde ortaya çıkabilecek herhangi bir zarara karşı da sorumludur.

j) Gönderici taraf kuvvetleri ve aktiviteleri, Alıcı tarafın ulusal yasalarına, kural ve yönetmeliklerine saygı duyacaklardır. Suçla ilgili kanun hükümleri, bu MOU ve diğer ilgili yasal konularla ilgili bütün haklar Ek-F’de belirtilmiştir.

k) İstihbarat ve keşif verileri tam olarak paylaşılacaktır.

l) Bu MOU için Alıcı tarafın Gönderici tarafa tahsis ettiği alanlarda yerler, ulusal kriptografiye göre tespit edilecektir. Bunlardan başka yerlerde, yetkili Türk kuvvetleri için, Gönderici tarafın Türkiye'deki kuvvetleri için tahsis edilen bölgelere girmesinde herhangi bir limit veya kısıtlama olmayacakt m) MOU'nun hiçbir hükmü, Alıcı tarafın gerekli, uygun gördüğü zaman, ulusal çıkarlarını ve güvenliğini korumak için her türlü önlemi almasını etkilemez. 

MADDE:5-Anlaşmazlıkların giderilmesi

Bu MOU'nun yorumlanmasında ve uygulanmasında ortaya çıkabilecek herhangi bir anlaşmazlık durumunda, taraflar kendi aralarında konuşarak bu sorunu gi-dermeye çalışacaklar, herhangi bir uluslararası örgüte veya üçüncü bir tarafa gitmeyeceklerdir. Bu süreçte her iki taraf yasalarının hükümleri Madde 4'te belirtilen prensiplere uyacak şekilde göz önüne alınacaktır.

MADDE:6-  Değiştirme / Düzeltme

Herhangi bir taraf, herhangi bir zaman, bu MOU'nun değiştirilmesi için diğer tarafa yazılı bir nota verebilir. Değiştirme için görüşmeler nota verildikten sonra 10 gün içinde başlar ve 30 gün içinde tamamlanır.

MADDE:7-  Sonlanma

Herhangi bir taraf, herhangi bir zaman, bu MOU'yu, 30 gün önceden yazılı bir nota ile haber vermek şartı ile sonlandırabilir. BuMOU'nun sonlandırılması durumunda, Gönderici taraf geri çekilme ve likiditasyonunu iki aşamada tamamlayacaktır. Türkiye'deki combatünitleri ve onların personelinin çekilmesi, bu MOU'nun sonlandırılması tarihinden itibaren bir ay içinde tamamlanacaktır. Lojistik üniteleri ve onların personelinin çekilmesi de, MOU'nun sonlandırılmasından itibaren 3 ay içinde tamamlanacaktır. Her iki durumda da likiditasyon mümkün olduğunca çabuk tamamlanacak ve bu MOU geri çekilme ve likiditasyon sürecinde yürürlükte olacaktır. Her iki taraf da, herhangi bir zamanda, diğer tarafın bu MOU'nun şartlarına uymadığına karar verirse yazılı olarak bildirerek, müzakere talep edebilir. Müzakereler, davet edilen tarafın talebi almasından itibaren 10 gün içinde başlar.

MADDE:8-  Yürürlüğe girme ve süresi

 Bu MOU, tarafların MOU çerçevesindeki bütün gereklilikleri yerine getirdiklerini birbirlerine bildirdikleri tarihten itibaren yürürlüğe girer ve 6 ay süre ile yürürlükte kalır. Ondan sonra, 6 aylık dönemler için, Alıcı tarafın Meclisinin uzatmalar konusunda onayını alarak ve taraflardan birisi sonlandırma için talepte bulunmadıkça, yürürlükte kalır. Ankara'da Şubat'ın 8'inde iki kopya olarak imzalanmış, aslı Türkçe ve İngilizce' ye çevrilmiş.

Uçaklar, helikopter, deniz füzeleri, Türk yerleşim bölgelerinden uzağa konuşlandırılacak ABD uçakları, Türk hava sahasında elektronik sıkışıklık yaratmayacak

Mühimmat atıkları Türk hava sahası ve karasularına boşaltılmayacak

Komutanların acil savunma için uçak ve patriot füze kullandırma yetkileri bulunacak

Akordeon tipi kapı ve dikenli tel Türk komutanın iznine tabi olacak

ABD askerleri, Türk sivil bölgelerinde devriye gezemeyecek

Türkiye ile ABD arasında varılan anlaşmanın (MOU) "Hava Operasyonları" ve "Kuvvetlerin Korunması" bölümlerinde çok detaylı hükümler bulunuyor. Bu bölümde kontrol ve koordinasyon alanında Türk Hava Kuvvetleri'ne önemli yetkiler tanınırken, mühimmat atıklarından silahların niteliğine kadar Türk tarafının koyduğu sınırlamaların da kabul edildiği görülüyor.

Türkiye’deki faaliyetler  

1-Tüm Gönderici taraf Özel Harekât Kuvvetleri'nin (S-OF) Ortak Özel Harekât Kuvvetleri’nin Türkiye' deki merkezi aşağıdaki gibi düzenlenecektir:

a)  Tüm operasyonlar Gönderici ve Alıcı tarafın Özel Harekât Kuvvetleri (SOF) tarafından koordine edilecektir.

 b) Tüm birimler kendi ulusal komutanlarının yöne-timinde olacaktır.

c)  Taraflar ortak koordinasyon merkezi kuracaklardır (JCC). Ortak koordinasyon merkezleri çatışma engel-leyici operasyonlar yapacak ve Ortak Özel Harekât Kuvvetleri (JSOFT) ve Türk birlikleri arasında operasyon bölgesine yönelik sorunları çözecektir.

 d) Genel merkez komutanı en az albay düzeyinde olacaktır. Komutanlar arasındaki uzlaşmazlıklar bir üst komutana ve EU-COM, Birleşik Koordinasyon Merkezi' ne iletilecektir.

e)   JSOFT - N Ortak Özel Harekât Kuvvetleri ve Alıcı taraf Özel Harekât Birliği'nin merkez brifingleri ve verileri ulusal yasa ve politikalar çerçevesinde iki tarafın hizmetine açıktır. Ortak koordinasyon merkezlerinde (JCC) en az her gün toplanıp günlük olaylarla ilgili bilgi paylaşımı yapılır. Komutanlar günlük toplantıların haricinde eş komutanlar ne zaman talep ederse toplantı yapmayı kabul ederler

 2-Türkiye'deki tüm Gönderici tarafın özel harekât et-kinlikleri (sınır dışı etmek, eğitim, menzilli atışlar, sabit ve döner pervaneli uçuşlar, lojistik vb. dahil) önceden Alıcı tarafın özel harekat kuvvetleri tarafından planla-nacaktır. Alıcı taraf, Ortak Özel Harekât Kuvvetleri'nin (JSOTF-N) eğitim bölgelerine ulaşımını ve çevirmenleri temin edecektir.

3-Helikopter ve Gönderici taraf Özel Harekât Kuvvetleri'nin Silopi bölgesine gönderilme durumunda, Silopi' ye gönderilen tüm harekâtın koordinasyonu Silopi’deki Alıcı taraf Özel Harekât Kuvvetleri tarafından ortak koordinasyon merkezlerinden yapılacaktır.

4-Gönderici taraf kuvvetlerinin birincil giriş noktası Habur Kapısı'dır. Ortak Özel Harekât Kuvvetleri'nin (JS-OTF - N) başka geçiş noktaları kullanma talebi Alıcı tarafın Özel Harekât Kuvvetleri veya koordinasyon merkezi tarafından düzenlenecektir. Gönderici taraf kuvvetleri kuvvet ve mühimmatlarını geçiş için uzlaşılan bölgeyi kullanmaya izin verecek Alıcı taraf Özel Harekât Kuvvetleri'ne bildirecektir.

5-Alıcı taraf Özel Harekât Kuvvetleri planlanmış anti terörist operasyonları JSOTF-N ve EUCOM ile birlikte koordine edecek (operasyonun konsepti, ateş planları, hava harekâtı planları ve haberleşme planları ….vb) ve yanlış atışlarını engellemek ve sürmekte olan operasyonları şaşırtmamak için CJCC'ye iletecektir. Ani bir tepki karşısında JSOFT-N' ye kısa bir not iletilecektir.

6-Bölgede acil bir durum halinde (yaralanma, boşaltma, tıbbi boşaltma, toplu tahrip silahları saldırısı) iki tarafın haberleşme sistemleri kullanılarak hayat kurtarma ve yardım çalışmaları yapılacaktır.

7-İki tarafın Silopi ve Diyarbakır'daki koordinasyon subaylarına komutanlarınca birer planlama odası verilecektir.

8-Koordinasyon subaylarının kendi silahları olacak ve konaklama ve yiyecekleri komutanca karşılanacaktır.

Kuzey Irak’taki faaliyetler           

1-Taraflar milli sınırlar boyunca lojistik destek sağlamakla yükümlüdür.

2-Tüm birimler kendi ulusal komutalarında olacak, planları, harekâtları ve hedefleri düzenlenecek ve sorunsuz hale getirilecek.

 3-Alıcı taraf Özel Harekât Kuvvetleri terörist saldırılara, (PKK kendini savunma hakkı ya da 4. paragrafta belirtilen durumlar dahil) cevap vermek dışında Irak kuvvetleri veya muhalif gruplarla herhangi bir silahlı çatışmaya girmeyecektir.

4-Irak'ta muhalif gruplar arasındaki silahlı çatışmaya da Yeşil Hattı geçme teşebbüsü, Gönderici tarafça izlenecek, taraflar vakit geçirmeden bilgi alışverişi yapacaklar. MOU'ya aykırı düşmanca eylemlerin takip çalışması için sıkı bir koordinasyon yapılacak, acil durumlarda gerekirse paragraf 5'te belirtilen girişimlerde bulunulacaktır. Bu tür eylemlerin olduğunu veya olacağını düşünen taraf diğerini hemen haberdar edecektir. Gönderici tarafın bu tür düşmanca eylemlere engel olunamayacağına inanması durumunda Alıcı taraf yetkililerinden yardım isteyebilir. Alıcı taraf durumu değerlendirerek iki tarafın lehine olabilecek taktik ve harekâtlar için anlaşma yaparlar. Bu tür çalışmaların uygu-laması yapılan anlaşmalara göre yürütülür.  

 5 -Irak'taki muhalif grupların güvenliği ile ilgili operasyonlar gönderici tarafın sorumluluğundadır. Ancak gönderici taraf bunu diğer çalışmalarda olduğu gibi, alıcı tarafla birlikte planlar. Hiçbir grubun diğerin düşmanca hareket etmeye, güç kullanmaya hakkı yoktur. JSOFT-N Turkoman'la koordinasyon yapma ihtiyacı duyarsa bunu Alıcı tarafın Özel Harekât Kuvvetleri aracılığı ile yapar.

6-Gönderici tarafın Kürdistan Yurtseverler Birliği ve Kürdistan Demokrat Partisi ile yapacağı eğitim, organizasyon, silah ve mühimmat sağlanması vb. planlama toplantılarına alıcı tarafın temsilcileri de katılır. Bu gruplara verilen destek (eğitim, organizasyon, silah dağıtımı) alıcı tarafın yetkilileri ile birlikte koordine edilir.

7-Silah ve ekipman tahsisatı grupların görevleri, ihtiyaçları ve savunmaları ile uyumlu olacaktır. Ağır silahlar verilmeyecek ve tüm silahlar görev tamamlandığında geri getirilmek üzere kaydedilecektir. Alıcı tarafın LNO'ları tüm süreci, dokümanları inceleyeceklerdir.

 8-Yeşil Hattın kuzeyinde yerleşmiş olan Kürdistan Yurtseverler Birliği ve Kürdistan Demokrat Partisi Irak kuvvetlerini püskürtmek üzere eğitilecektir. Gönderen tarafın yaptığı tüm eğitim ve uygulamalar Alıcı tarafça izlenecektir. Alıcı taraf SO-F LNO'ları gönderici taraf komutanından uygulamaları izlemek için talep eder. Yeşil Hattın güneyindeki tüm operasyonlar, Kürt grupların organizasyonu ve eğitimi Gönderici tarafın komuta ve kontrolündedir. Gönderici taraf Alıcı tarafa önceden SOF'lerle koordinasyon yapmak üzere bilgi verecektir.

9-Diyarbakır'da gerekirse Silopi'de görevli JCC subaylar, kendi tabancalarını taşıyacaktır. Konaklama ve yiyecekleri komutanları tarafından karşılanacaktır.

10-Bölgede acil bir durum halinde (yaralanma, boşaltma, tıbbi boşaltma, toplu tahrip silahları saldırısı) iki tarafın haberleşme sistemleri kullanılarak hayat kurtarma ve yardım çalışmaları yapılacaktır.

11-Gönderici ve alıcı tarafların Kuzey Irak'ta aynı böl-geye sevk edilen özel harekât birliklerinin ayrı ayrı genel merkezleri (komuta merkezi) olacak.

12-Gönderici taraf Kuzey Irak'ta koruması altındaki Türk vatandaşlarla ilgili bilgi verecek, Türk yetkililerin talebi üzerine kendilerine ulaşılabilecek, bilgilerine ve soruşturmalarına olanak sağlayacak düzenlemeleri yapacaktır.

OPERASYONLAR

1-Alıcı (Türkiye) taraf ve gönderici (ABD) tarafın Türkiye’de ve kuzey sınırdaki ilişkilerini ve Türkiye’de ve Kuzey Irak’ta yapılacak olan bir operasyon durumunda, bu MOU kapsamındaki prensipleri içerir.       

Genel Operasyon Prensipleri:

 a) Alıcı taraf üslerinden yapılan operasyonları sonlandırma yetkisi Türk Silahlı Kuvvetleri' nedendir.

 b) Gönderici taraf, Irak'ın Türk sınırına WMD saldırısı yapması durumunda, NBC (nükleer, biyolojik, kimya-sal) riskini hafifletmek için, NBC koruma (kişisel, kolektif) ve arındırma sistemi Türkiye' de konuşlandırabilir. Gönderici taraf aynı zamanda, NBC zehirlenmesine maruz kalan Türk personeline NBC desteği de verir. NBC'ye maruz kalan personel, olayın olduğu yerde veya decontamination (siterilize etmek) kapasitesine sahip bir yerde decontaminate edilmelidir.

Komuta kontrol ve Irak Koordinasyonu:

a) Bu MOU çerçevesinde Irak'a yapılacak olan operasyonlar bu ekte yer alan kurallara göre komuta edilecektir.

 b) Gönderici tarafın kara kuvvetlerinden iki tugay Türkiye' den geçecektir.

c) Gönderici taraf kuvvetlerinin Kuzey Irak'a girişinden sonra, Gönderici tarafın Türkiye sınırları içindeki kara kuvvetleri, lojistik birimlerle sınırlı kalacaktır.

d) Birliktelik Kuralları (ROE) daha sonra mübadele edilecektir.

 e) Bütün kararlar, açıklık ve güvenlik prensiplerine bağlı olarak yürütülecektir. Her iki taraf da, bu MOU çerçevesinde birbirlerine Irak'a yapılan operasyonlarla ilgili uygun bilgi sağlayacaklar. Bu bilgiler, bilgiyi verenlerden yetki almadıkça, herhangi bir üçüncü tarafla paylaşılmayacaktır.

f) Gönderici tarafın Türkiye'de başlayan ve Kuzey Irak'a yönlendirilen PYSOPS aktiviteleri, Türk askerlerinin iznine tabidir.

 g) Türkiye-Irak sınırında belirtilen hatta konuşlandırılan Alıcı taraf güçleri, Alıcı taraf komutasında olacak-tır. Bu bölgedeki aktiviteler, Türkiye-Irak sınırının kuzeyinde operasyon yapan Alıcı taraf ile Gönderici taraf güçleri tarafından koordine edilecektir.

 h) Habur sınırının kontrolünü Alıcı taraf yapacaktır. Önceliklerin de, confliction'ı (anlaşmazlığı çözmek), Ortak Lojistik Operasyon Merkezi (JLOC) tarafından yapılacaktır.

i) Kuzeyden Keşif Operasyonu, MOU çerçevesinde Irak'a yapılan operasyonların başlamasından sonra sonlandırılacaktır.

j) Gönderici tarafın Alıcı tarafın topraklarındaki, deniz / hava limanları / üslerine yükleme ve karaya çıkarma dahil olmak üzere tüm hareketleri, Alıcı tarafça, Ortak Lojistik Operasyon Merkezi kanalı ile kontrol edilecektir.

k) Gönderici taraf ile Alıcı tarafın ulusal komuta ve kontrol ilişkileri ve ortak koordinasyon merkezleri Ek 2'de belirtilmiştir. Taraflar, gerekli olduğu zaman irtibat subayları mübadelesi de yapacaklardır. Ek 2'de belirtilen ortak merkezlere ek olarak, Alıcı taraf plan-lama faaliyetlerine katılmak üzere, Appendix-3'te belirtilen USCENTCOM karargâhına personel subayları gönderecektir.             

 Kara Operasyonları:

l-Kuzey Birleşik Ortak Komuta Merkezi anlaşma şartları, taraflarca karşılıklı anlaşma ile, daha sonra belirlenecektir.

 a) Gönderici taraf, Türkiye'de konuşlandırılacak birimlerin konuşlanmasından en az 15 gün önce, Zaman Aşa-malı Gelişme Planı sunacaktır. Bu plandaki herhangi bir değişme, harekete geçmeden yeterli bir süre önce Türk Silahlı Kuvvetleri'ne bildirilecektir.

b) Alıcı taraf subayları tarafından koordine edilip, JMCC tarafından onaylanmadıkça, konuşlandırma sırasındaki güzergâhlar değiştirilmeyecektir.  

Deniz Operasyonları:

a) Alıcı taraf koruma kuvvetleri birimleri, Türk Deniz Kuvvetleri tarafından atanacak bir Türk RADM (LH) sinin komutasında olacaktır.

b) Bu faaliyetler sırasında, Gönderici tarafça, iletişim subayı olarak bu faaliyetleri desteklemek üzere atanan personel, Türk RADM'leri ile işbirliği ve koordinasyon içinde görev yapacaktır.

c) Alıcı taraf ve Gönderici tarafın Doğu Akdeniz'de bulunan deniz kuvvetleri arasındaki blueonblue anlaşmasını önlemek üzere, belirleyici süreçler saptanacak ve uygulamalar bunlara göre yapılacaktı.

d) Ticari taşımacılığın güvenliğini sağlamak ve müdahaleleri önlemek üzere, ABD Deniz Taşıma Savaş Gruplar (CVBGs) ve Türk Deniz Kuvvetleri denizcilere (NOT-MARs) ticari taşımacılık için kullanılmak üzere iyi tanımlanmış güvenlik zonları (bölgelerini) belirten duyurular hazırlayacaktır. (MSZ) bu güvenlik zonları (bölgeleri) (MSZ) bölgede ticari taşımacılık için kullanılan tüm limanlara yeterli ulaşım ve rota sağlayacak biçimde yerleştirilecektir. Bölgede belirlenen rotanın dışında seyreden ticaret gemilerine müdahale yapılmayacak ve sadece küçük kısıtlamalarla limanlara salimen ulaşacaklardır. ABD Deniz Savaş Taşıma Grupları (CVBGs) aynı zamanda (NO-TAMs) havacılar için hava-dan operasyonlardan önce uluslararası havacılık cemiyetine yapılan deniz operasyonlarından haberdar etmek için duyurular hazırlayacaktır. ABD Deniz Kuvvetleri Türk hava ve deniz trafik kontrol sistemlerinin akışının düzenlenmesi için Kıbrıs Ercan Havaalanı yetkililerine bu duyuruları (NOT-MAR ve NOT-AM) verecektir. Bu provizyonlar (CVBG s) ABD Deniz Savaş Taşıma Grupları'nın ve görevli uçakların uluslararası kurallar çerçevesinde hareketlerini ve güvenlik ve savunmaları için alacakları gerekli önlemleri hiçbir şekilde kısıtlamayacak ve engellemeyecektir.

 e) Özel olarak uçak taşıma operasyonu ve hazırlığı için (CV-BG s) gemileri ve uçaklarına Türk hava sahası ve karasularını kullanmak üzere önceden kararlaştırılmış olan diplomatik serbestlik verilmiştir. Bu gemi ve uçakların bölgede harekâtını en aza indirmek üzere her türlü çaba harcanacak ve sadece gerekli olduğu hallerde, kötü hava koşullarında uçuş güvertesinde uygun yükleme ve kurtarma yapmak için ve yerel deniz ulaşımı ve hava trafiğini aksatmayacak biçimde olacaktır. Uçak gemisinin Türk kara sularına ve hava sahasına girme niyeti bu sahalara girmeden önce mümkün olan en kısa sürede Türk yetkililerine belirlenen iletişim kanalları ve LNO yoluyla bildirilecek ve aynı yetkililere rapor verilecektir.

 f ) Gönderici tarafın Mersin, İskenderun ve Taşucu / Ağalar limanlarındaki harekâtları Alıcı tarafın yetkilileri tarafından önceden düzenlenecektir.

g ) Filo ve uçak gemisi gruplarını dahil etmek üzere Türk Deniz Kuvvetleri ve ABD Deniz Kuvvetleri arasında karşılıklı uzlaşma görevlileri gönderilecek.

h) Barış zamanında karşılıklı koruma sağlamak için Türk ve ABD Deniz Kuvvetleri, görüşme yaparak operasyon kuvvetlerin (real time ve nearreal time biçiminde) bulunduğu bölgedeki taktik yüzeyi ve hava resmi alışverişi yapmak üzere ortak bir sistem ve prosedür üzerinde anlaşacaktır.

i)Türkiye'de ya da Türkiye üzerinden yapılacak tüm hava etkinliklerini kapsayan Hava Görev Emirleri (ATO  (detaylı uçuş bilgileri kalkış ve iniş zamanları, Türk hava sahasında bulunma süresi, kanatlı ve sabit ve döner pervaneli uçakların görev süresi, Tomahawk kara saldırı füzelerinin görevi, alıcı tarafın görev gücü komutanına bildirilecektir.

j) Gerekirse, Türk deniz birlikleri Doğu Akdeniz'de arama ve kurtarama (SAR) operasyonlarına katılabilecektir.   

Hava operasyonları

1- Tüm operasyonel görevler Hava Görev Emirleri (ATO) çerçevesinde yürütülecektir.

2-  Gönderen tarafın Hava Görev Emirleri (ATO) dışında kalan görevleri Birleşik Kuzey Hava Kuvvetleri (CAF-N) ve Alıcı tarafın yetkilileri arasında koordine edilecektir.

3-Türk Hava Kuvvetleri'nin Türk Kara Kuvvetleri ve Türk Özel Harekât Kuvvetleri'nin (SOF) bireylerin yer değiştirmesi ile ilgili internallydisplacedpersonszone (IDP) uçuşlar karışıklığı çatışmayı önlemek üzere Birleşik Kuzey Hava Kuvvetleri Operasyon Merkezi ( CAF-NOC) tarafından koordine edilecek, Hava Görev Emirleri (ATO) ile birleştirilecek.

4- Birleşik Kuzey Hava Kuvvetleri (CAF-N) ile ilişkili olmayan Türk hava sahası Alıcı tarafın onayı ve koordinasyonuna tabidir.

5-Gönderici tarafın Türk hava sahasını kullanan askeri uçakları Alıcı tarafın ilettiği uçuş kural ve düzenlemelerine uyacaktır.

6- Tüm uçaklar, helikopterler, deniz füzeleri Türk yerleşim bölgelerinden uzaktaki yerlerde konuşlanacak ve uçacak. Birleşik Kuzey Hava Kuvvetleri (CAF-N) operasyonel uçuş yasağı olan bölgeleri ihtiyaçlara ve yerel süreçlere göre planlayacaktır.

7- Türkiye ve Alıcı taraf ulusal hava birlikleri hava savunma birlikleri tarafından uygulanacak ROE tanımlanacaktır.

8- Hava güvenliğini tehdit eden potansiyel bölgeler, uçak arızaları ve güvenlik soruşturmaları (gerekli ise) ortaklaşa olarak ve Standardizasyon Anlaşmaları uyarınca yapılacaktır. (STANGAs)

9- Birleşik Kuzey Hava Kuvvetleri (CAF-N) görevi yapan Gönderici tarafın uçakları uygun silahları taşıyabilirler. Uranyum teçhizatı Türkiye ve IDP'nin kuzeyinde hiçbir şekilde kullanılmayacaktır.

10- ATO görevleri Türk hava sahasında Hava Sahası Kontrol Kurallarına uygun olacaktır. Tüm hava operasyonları CAFN-OC tarafından uygulanacak ve yönlen-dirilecek ve ilgili yetkili tarafından verilen ani bir görev dışında hareketsiz olacaktır.

11- Gönderici tarafın uçakları savunma durumu dışında Türk hava sahasında elektronik sıkışıklık yaratmayacak ve dışarıya radar aldatan madde alev yaymayacaktır. Alıcı tarafın yerdeki ve havadaki elektronik cihazlarına zarar verilmeyecektir.

12-Acil bir durum dışında depo malları ve mühimmat atıkları Türk hava sahasında ve kara sularında boşaltılmayacaktır. (yaşam ve kaynak kaybı tehlikesi) Acil bir boşaltma durumunda, Türk yönetim standartlarına uygun olarak çevre korumaya kesinlikle dikkat edilecektir. Uluslararası karasularında atık boşaltma işleri geçerli uluslararası yasalara göre yapılacaktır.

13- Silah taşıyan uçaklar ülkenin yerel süreçlerini takip edecektir.

14- Türk hava sahasında uçakların yanlış isabetlerin-den, uçaktaki mühimmatın düşürülmesinden, yakıt tankından boşalan atıklardan kaynaklanan şikâyetler bu anlaşmada (MOU)F ekinde belirtildiği gibi ele alınacaktır.

15- Gerektiğinde, fonksiyonel kontrol uçuşları (FCF) 2. Türk Hava Kuvvetleri'nin (2 TAF) en az 6 saat önceden bilgilendirilmesi ve onun koordinasyonunda yapılacaktır.

16-Uygun olan yerlerde, bu anlaşmanın (MOU) kapsamadığı hava harekâtları durumunda, konu, gönderici taraf ve Alıcı tarafın askeri yetkililerince kararlaştırılacaktır.

Boşaltma yapılmayacak Savaş sonrasında ABD'nin Irak'ta kullandığı zırh delici uranyum alaşımıyla kaplı mermiler kullanması eleştirilmişti. Bu nitelikli savaş artıklarının Türkiye'ye getirilmesi girişimi de protestolara neden olmuştu.

MOU'nun hava operasyonları bölümünde, bu nitelikli teçhizatın Türkiye'de ve Kuzey Irak'ta çizilen hattın kuzeyinde kullanılmayacağı hükmü yer alıyor. Türk tarafının bu tür malzeme ve silahların yaratacağı riskleri bertaraf etmek için Türkiye'de kullanımını yasaklayan bir hükmü MOU'ya koydurduğu görülüyor.

Aynı amaçla ABD uçak ve gemilerinin Türk hava sahası ve karasularında acil durumlar dışında boşaltma yapamayacağı, silah ve mühimmat artığı bırakamayacağı da hüküm altına alınıyor. Bu tür işlemlerde ABD tarafının insan sağlığı ve çevre temizliğine özen göstereceği taahhüt altına alınıyor. Hava operasyonları bölümünde dikkati çeken bir husus da ABD uçaklarının Türk hava sahasında elektronik sıkışıklık yaratmayacağının hüküm altına alınması. ABD uçaklarının dışarıya radar yanıltıcı madde ve alev yaymayacakları da yine hükümler arasında yer alıyor. Ayrıca, gerekli olduğunda Türk Hava Kuvvetleri'nin elektronik savaş, keşif uçuşu gibi faaliyetlerde görev alabileceği de kaydediliyor.

Eskort ve güvenlik

Anlaşmada ABD birliklerine ve gemilerine Türk tarafının eskort edeceği ve güvenliğini sağlayacağı da hüküm altına alınıyor. Mersin, İskenderun, Taşucu ve Ağalar limanlarında Amerika Gemilerinin Türk Deniz Kuvvetleri'ne bağlı gemilerin eskortunda hareket edeceği belirtiliyor. Türkiye'de konuşlanacak ABD birliklerinin etrafına akordeon tipi kapalı kapı ve dikenli tel çekilmesinin ise ancak Türk komutanın izniyle yapıla-bileceğine ilişkin bir madde de bulunuyor. MOU'nun taşıdığı bu detay hükümleri Türk tarafının güvenlik, bilgi edinme, kontrol ve gözleme olanaklarının kısıtlanmamasına yönelik olduğu anlaşılıyor.

Komuta kontrol (C2) ve hava savunması

1- Türkiye'nin Birleşik Kuzey Hava Kuvvetleri (CAF-N) harekâtları ile ilgili Hava Sahası Kontrol Planı (ACP) ve Hava Sahası Kontrol Kuralları karşılıklı olarak iki tarafın yetkililerince hazırlanır.

 2- Türk Hava Kuvvetleri (TAFC)Türk hava sahasının kontrolünde de tek yetkilidir. ABD'nin Birleşik Kuzey Hava Kuvvetleri (CAF-N) komutanlığı Birleşik Hava Komuta Birlikleri'nin (CFACC) Türkiye'de hava sahası ile ilgili işlere bakan Hava Sahası Koordinasyon yetkilisidir (DACA).

3- CAF-NOC Birleşik Hava Operasyonları Merkezi'nin (CAOC) hava operasyon desteğidir.

 4-  CAF-NOC bilgi zamanlı (bilginin alınması ile uyu-şan zaman) ve sürekli durumsal farkındalığı yönetir ve IDP bölgesi içinde Türk hava sahası gerekliliklerini CFACC düzenler ve ACO ile uyumunu sağlar. ACP Türkiye'ye ACO' katılım için güney sınırında yapılacak hava sahası kontrol önlemleri talebi konusundaki süreçlerin planını çıkarır.

5-Türk hava sahasının hava savunma sorumluluğu Türk Hava Kuvvetleri'ne (TAFC) aittir. Gönderen tarafın ve NATO'nun varlıkları ve hava füzeleri için Konuşlanma Yeri (SAMS) kullanılacaktır, bunun yanı sıra Türkiye'nin CAF NOC' un taktik kontrolleri için ulusal hava savunma varlıkları ve sistemleri kullanılacaktır. CAF-N komutanlarının acil savunma için uçak ve pat-riot füze kullandırma yetkileri vardır.

6-Gönderen taraf uygulama birimlerine ATO, ACO, ACP ve özel Talimatlar (SPINS) uygulamaları için gerekli düzenleme veya aracı sağlayacaktı

7- Gerekli hallerde, Alıcı taraf denetçileri ve uygulayıcılarına Gönderici taraf Hava Koşulları Uyarı ve Kontrol Sistemi ilgili görevler verilebilir, (AWACS) Elekt-ronik Savaş (EW), Birleşik Stratejik Hedefleme Ve Keşif Uçağı gibi. (JSTAR)

8- Tehdit anında Alıcı taraf birimlerine füze savunma (TMD) alarmı ulaştırılabilir. Bununla ilgili süreçler ortaklaşa tanımlanacaktır.

9- Belirleme, Seçici Belirleme özellikleri (ID/SIF) sü-reçleri ATO ve SPINS tarafından belirlenecektir. Eğer NATO süreçleri dışında uygulamalara karar verilirse, modecode dokümanları ve kripto materyalleri Gönderici taraf tarafından sağlanacaktır.

10- Yük taşıyan uçakların uçuşları ile ilgili duyurular (NO-TAM) duyurulmada önce TGS'ler tarafından düzenlenecektir

 Kuvvetlerin korunması ve ilkeleri    

1-Alıcı taraf askeri komutanlarının kuvvetlerin korunması konusunda Alıcı tarafın kuralları çerçevesinde hava üslerinde, deniz üslerinde, kuvvetlerin genel sorumlulukları vardır. Gönderen taraf komutanlarının sorumluluk alanındaki gerekli anti terörist kuvvet koru-ma önlemleri almak, personeli ve ekipmanı korumak gibi verilmiş yetkileri ve sorumlulukları vardır. Gönde-ren taraf komutanı ilave önlemler için Alıcı taraf komutanına talepte bulunur.

2-Alıcı taraf ve Gönderici taraf kuvvetlerin korunması elemanları arasında herhangi bir komuta ilişkisi yoktur, ancak aralarında iyi bir koordinasyon vardır. Alıcı taraf birlikleri belirlenen bölgelerde çevre güvenliği, giriş çıkış kontrolü gibi görevlerle sınırlanmaksızın dış güvenliği sağlar. Gönderici taraf birlikleri belirlenen bölgelerde ve rotalarda iç güvenlikten sorumludur.

 3- Türkiye sınırları içinde Gönderici tarafın kuvvet kullanma hakkı Türk kanunlarına göre kaçınma ve gereksiz üzüntü gibi askeri gereklilik ilkeleri çerçeve-sinde savunma amacıyla sınırlandırılmıştır.

4- Kuvvetlerin korunması çalışmaları Alıcı taraf yetkililerince gösterilen her belli bölgedeki üs güvenliği operasyon merkezlerinden (BOC/SOC) yönetilecektir. Karışıklığı önlemek için, her bölgede sadece bir tane üs güvenliği operasyon merkezi olacaktır. Taraflar tüm güvenlik işlerinin bu üs güvenliği operasyon merkezi tarafından yapılmasını garanti edecektir. Güvenlik önlemlerinin koordinasyonunu temin etmek üzere taraflar ortak haberleşme ağı kuracaklardır. Sistemlerde uyumsuzluk olursa, gönderici taraf Alıcı tarafa gerekli haberleşme araçlarını ödünç verecektir. Görevin tamamlanmasından sonra ödünç alınan araçlar geri verilecektir.

5-Gönderici tarafça sağlanan kuvvetlerin korunması önlemleri ilave altyapıyı temin etmeyi kapsamaz. Güvenlik bariyerleri, aydınlatma, gözetleme kuleleri, tel örgüler, araç inceleme alanları, tel örgü, engeller, duvarlar, kapılar, pencereler ve beton bariyerler gibi ilave altyapı Gönderici tarafça sağlanacaktır.     

 6- Gönderici taraf kuvvetlerin korunması gerekliliklerini yerine getirmek için, liyeson subayları ve danışmanları dahil personel temini konusunda işbirliği yapacaktır.

7-Taraflar kuvvetlerin korunması düzeylerinin tanımları ve ilgili önlemler konusunda işbirliği yapacaktır. Taraflar ayrıca uygun koruma ve K Könlemlerinde uyum sağlamak ve muhtemel sorunları çözmek için tüm kuvvetlerin korunması gereklilikleri üzerinde uzlaşacaklardır. Tüm çalışmalar yerel çözümler üzerine olacaktır.

 8 -Anlaşma (MOU) çerçevesinde Türkiye'ye konuşlanmış olan Gönderici taraf personeli Alıcı tarafın tüm güvenlik önlemlerine, yönetsel kurallara uygun hareket edecek ve Türkiye Cumhuriyeti'nin yasalarına saygı gösterecektir.

9-Gönderici taraf, Alıcı tarafın önlem alması için üst düzey koruma önlemleri konusundaki ihtiyaçlardan mümkün olan en kısa 

10-Gönderici taraf personelinin görevleri ile ilgili veya ilgisiz konularda yerel yetkililerle yapacakları temaslar Alıcı tarafın askeri birimleri aracılığı ile olacaktır. Counter intelligence (karşı istihbarat) etkinlikler counterintelligence kurallarına uygun olacak.

11- Gönderici tarafın askeri polisinin (MPs) sivil hal-kın bulunduğu bölgelerde ve belirlenen bölgelerin dışında devriye yetkisi yoktur. Gönderici tarafın polisinin sadece Gönderici tarafın personelinin karışmış olduğu olaylarda da Alıcı tarafın güvenlik kuvvetlerine yardım etme hakkı vardır.

Limanlarda kuvvetlerin korunması   

1-Gönderici tarafa ait Türk limanlarında (Mersin, İskenderun ve Taşucu ve Ağalar) bulunan ya da Türk karasularına girdikten sonra seyreden savaş ve diğer gemilere Türk Deniz Kuvvetleri birimleri tarafından Q rotasında eskort edilecek, güvenlikleri

2- Türk Deniz Kuvvetleri karasuları ve limanlarda Kara Kuvvetleri konusunda birincil sorumluluğa sahiptir (iç dış liman karasuları ve sınırlar). Kara Kuvvetleri özellikle boşaltma, menzil değiştirme zamanında, men-zildeki çalışmalarda ve askeri kullanıma ayrılmış kapı ve kontrol noktalarında önem arz etmektedir.

Havaalanı üs toplanma alanları ve trafik noktalarında kuvvetlerin korunması                                       

1-Alıcı taraf komutanı uygun görmedikçe üsteki çadırların etrafına akordeon tipi kapı ya da dikenli tele izin yoktur.

2-Gönderici tarafın Türkiye'deki üsler ve üsler arası ve civarındaki karayollarındaki lojistik trafik akışı Alıcı taraf yetkililerinin Gönderici taraf yetkilileriyle ortak harekât kontrol merkezlerinde görüşme suretiyle planlanacaktır.

3 Üs, kamp ve yerleşim yerlerine dışarıdan yapılan herhangi bir düşmanca saldırı durumunda Alıcı tarafın ulusal yasa ve kuralları çerçevesinde bu durumu gidermesi gerekir. Gönderici taraf kuvvetleri kendini savunma dışında sadece talep üzerine birlik gönderir.

Harekât esnasında kuvvetlerin korunması          

1- Alıcı taraf Gönderici taraf birliklerinin görevlendirildiği haberleşme yollarında seyrederken ve dururken (LL-COs) güvenlik sağlayacaktır.

- Konvoylardaki iç güvenlik önlemleri hareket halindeki birlikler tarafından gerçekleştirilecektir.

3- Düşmanca bir eylem ve saldırı durumunda Alıcı taraf kuvvetleri derhal tepki verecektir. Gönderici taraf kuvvetleri (kendini savunma dışında) talep üzerine hareket edecek ve Alıcı tarafın birlikleri ile koordineli olarak hareket edecektir.

4- Konvoylar için eskort talebi Alıcı tarafın askeri yeterlilikleri çerçevesinde sağlanacaktır. Genelde Alıcı taraf devriye, hızlı tepki veren kuvvetler sağlayarak LLOC's boyunca ve kritik kontrol noktalarında güvenlik sağlayacaktır.

5-Mühimmat sevkiyatı gibi önemli konvoyların hareketi sırasında Alıcı taraf yetkilileri Gönderici tarafla birlikte gerekli ilave önlemleri alacaktır.

6-Kaza ve arıza durumlarında araçlar kurtarılır ve Harekât Koordinasyon Merkezi'ne (MCC) bildirilir. HKM’ye (MCC) bilgi verildikten sonra, Alıcı taraf güvenlik birimleri gerekli güvenlik işlemleri tamamlanıncaya kadar aracı korumaya.  

*KAYNAK:  Sivil darbe girişimi ve Ankara’da Irak Savaşları Fikret Bila Ümit yayıncılık Beşinci Baskı 2004 kitabın sonunda ki belgeler ve Milliyet gazetesindeki, Fikret Bila’nın yazdığı ilgili yazı.