Osman AYDIN
Köprüler, ister fiziki ister mecazî anlamda olsun coğrafyalar ve insanlar arasında bağ kurma işlevini görür. Gönül bağını güçlendirir. Sosyal ve siyasal ilişkileri yoğunlaştırır. Ticaretin hareketlenmesinde önemli rol oynar. Taşımacılığın ve yolculuğun kesintisiz devamını sağlar. Velhasıl köprülerin insana ait her türlü etkinliğin devamında son derece önemli bir işlevi vardır.
Köprüler, Kürtlere ölümü, zulmü, sömürüyü, haksızlığı, hukuksuzluğu ulaştırmak için yapılmış olsa gerek. Bir başka deyişle köprüler geçmişte Kürtler için can, mal ve onur kaybının sembolü olmuştur.
Tarihte köprülerle ilgili aklıma gelen birkaç örneği vermek istiyorum. Daha bilmediğim kim bilir kaç örnek vardır.
1 - PIRA TENG (Dar Köprü): Karakoçan-Kiğı arasındaki bu köprü 1. Cihan Savaşında Kürt milislerin Rus birliklerine karşı yoğun direnişinin sınırıdır. Rusya’da 1917 devrimi olup, Rus ordusu geri çekilince şimdi baraj gölü altında kalan bu köprü acıların sembolü olarak anılarda kaldı.
2 – ABDURRAHMAN PAŞA KÖPRÜSÜ: 1925 Kürt Ulus Hareketi’nin lideri Şêx Seîd Efendî’nin Binbaşı Qasım’ın ihaneti sonucu yakalandığı Varto’ya yakın köprüdür. O zamanki köprünün yerinde şimdi yeni bir köprü bulunmaktadır.
3 – PİRA BELEK: 16 Mayıs 1926 günü bu köprüde patlayan silahlar, Ağrı Kürt Hareketi’nin başlama tarihidir. Bu köprü büyük acıların, soy kırımın ve hukuksuz yargılamaların yapıldığı Ağrı Kürt Hareketi’nin başlamasında bir simgedir.
4 – PAX KÖPRÜSÜ: Dersim’de Xarçik suyu üzerinde köylüler tarafından yapılan bu ahşap köprü, Ordunun yürüyüşünü engellemek için köprüyü yapan halk tarafından yakılması “Dersim İsyanı”nın başlangıcı kabul edilir. Bundan sonra Kürtlere yaşatılan büyük zulmün sembolü olmuştur.
5 – Dersim Direnişinin sembolü ve lideri Seyid Rıza Efendi de ismini saptayamadığım Sansa Çayı üzerindeki bir köprüde tutuklanmıştır. (Bir ihtimal MÛTÎ Köprüsü olabilir)
6 – SİNGEÇ KÖPRÜSÜ: Seyid Rıza Efendi ve arkadaşlarının idam edildikleri gecenin sabahında, Dersim Kürtlerine gözdağı vermek için Pertek Hozat arasında yer alan bu köprü Mustafa Kemal Atatürk tarafından açılışı yapılır. Eski köprünün yerine şimdi yenisi yapılmıştır. Atatürk’ün Dersim ziyareti de budur.
Kim bilir Kürtlerin tarihinde daha kaç köprü yaşanan trajedilerin vesilesi olmuştur.