II. Abdülhamit ve Hamidiye Alayları

Şaban Aslan

 

II. Abdülhamit 31 Ağustos1876’da Padişah oldu. 23 Aralık 1876 Saray da bazı değişiklikler yaparak I. Meşrutiyeti ilan etti. 18 Ocak 1877 de Meclisi topladı. Bosna – Hersek, Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ sorunlarıyla Tersane Konferansın gündemi tartışıldı. İstanbul da gösteriler başladı. Gösterilerde, Rusya’ya savaş açmak isteniyordu. Meclis Tersane Konferansının önerilerini geri çevirdi. Büyük devletlerin elçileri İstanbul dan ayrıldılar. Başbakan Mithat Paşa “ Millet Askeri” adını verdiği İstanbullu gönüllü gençlerden bir ordu kurmak istiyordu.

 

II. Abdülhamit 5 Şubat 1877 günü Mithat Paşa’yı Başbakanlık görevinden aldı. Mithat Paşa, Padişahı tehdit ederek saraydan ayrıldı.

 

27 Nisan 1877 günü Rusya, Osmanlı devletine karşı savaş ilan etti “93 Harbi” denilen, Osmanlı tarihinin büyük seferberlik süreçlerinden birine girdi. Bu savaşta Osmanlı büyük ekonomi sıkıntıları yaşadı. O günlerde Rumeli göçmenler İstanbul’un yaşam dengesini bozdular.  Osmanlı Padişahı savaşı gerekçe göstererek 13 Şubat 1878 de meclis çalışmalarını süresiz erteledi. Karargâhını Yeşil Köyde kuran Rus Orduları Başkomutanı Grandük Nikola’nın Rus Ordusunun 3 Mart 1878 de Ayastafanos Antlaşmanın imzalanması ile Ruslar çekildiler. 20 Mayıs 1878’de V. Murad’ı tekrar tahta çıkarmak amacıyla Ali Suavi’nin düzenlediği Çırağan olayı başladı.

 

Fransız devriminden yüz yıl sonra, Diyarbakırlı Kürt Dr. İshak Sukuti, Malatyalı Kürt Dr. Abdullah Cevdet. Arnavutlu Dr. İbrahim Temo ve Çerks Mehmed Reşat tarafından 1889’da İttihat ve Terakki Partisi kuruldu. Zaman ilerledikçe Jon Türkler parti yönetimini ele geçirdiler. İllegal çalışıyorlardı.

 

Avrupa’da 100 kg. ağırlığında saatli bomba hazırlanmıştı. İstanbul’a getirilip lüks bir faytona yerleştirildi. 21 Temmuz 1905 günü bütün hazırlıklar yapılmıştı. Hazırlanan plana göre, Padişah camiden çıkıp arabayla hareket ettiği an, Saat Kulesi’nin bombalı fayton infilak edecekti. Padişah camiden çıkınca merdiven başında bir iki dakika birileriyle konuştuğu için arabasına binmekte gecikiyor. O anda saatli bomba patlar. İnsan ve hayvan cesetleri havaya savruldu. Herkes korkuya kapılırken, Padişah korkmadı. Etrafındakilere “Korkmayın Korkmayın” diyerek saltanat arabasına bindi. 26 asker ve sivilin öldüğü, 58 kişinin yaralandığı 20 at parçalandı. Osmanlı tarihinde ilk defa böyle bir suikast düzenleniyor.   

 

 II. Abdülhamit’in güvendiği asker Arnavut Şemsi paşadır. İttihatçılar, Makedonya’da çalışmalarına devam ederken, Şemsi Paşa Makedonya’ya geldiği zaman, İttihatçılar köşe bucak saklanarak gruplar halinde ayrı kahvelerde saklanıyorlar. Ragıp isminde bir teğmen, Yüzbaşı Hüseyin Avni’nin yanına gider.  Bana iki tabanca ver der. Hüseyin Avni diyor tabancayı ne yapacaksın, Ragıp diyor Şemsi paşayı öldüreceğim. Hüseyin Avni diyor sen delirmiş misin? Ragıp diyor başka çaremiz kalmadı. Hüseyin Avni tabancasını, Teğmen Ragıp’a veriyor. Arnavut Şemsi Paşa Manastır’a gider durumun berkemal olduğunu II. Abdülhamid’e telgraf çeker. Şemsi Paşa ve grubu merdivenlerden inerken, teğmen Ragıp arkadan, Şemsi Paşa’ya iki el ateş eder. Şemsi Paşa düştüğü yerde ölür. Kısa bir süre sonra, Şemsi Paşa’nın öldürüldüğünü ikinci telgrafla bildirilir. 

 

Arnavut Şemsi Paşa’nın öldürülmesiyle, II. Abdülhamit’in umudu kesildi. Saltanatı döneninde dokuz defa Başbakanlık görevini, Kürt Sait Paşa’ya veren II. Abdülhamit, Kürt Sait Paşa’ya diyor çözüm yolunu bul. Sait Paşa, Osmanlı Padişaha diyor askıya aldığın anayasayı yürürlüğe koy. Bunun üzerine, Osmanlı Anayasası’nın yeniden yani 23 Temmuz 1908 tarihinde yürürlüğe girmesiyle ikinci meşrutiyet ilan edildi.

 

İkinci Meşrutiyetin ilanıyla İttihat ve Terakki partisinin önü açıldı. Gösteriler, mitingler ve iş yerlerinde grevler başladı. 20 Mart 1909 olayları bunların en etkilisidir. 6 Nisan 1909 günü Serbesi gazetesinin başyazarı Kürt Hasan Fehmi’nin bir İttihat ve Terakki’nin bir fedaisi tarafından Galata köprüsünde öldürülmesi bardağı taşıran son damla oldu.    

 

31 Mart vakası olarak adlandırılan eylemler başladı. Selanik’ten gelen harekât ordusu tarafından 24 Nisan’a kadar sördü.

Hamidiye Alayları

Hamidiye Alayları ya da Hamidiye Hafif Süvari Alayları, Osmanlı padişahı II. Abdülhamit, Kürdistan Bölgesinde 1890 yılında kurmuş.1891 yılında fiilen kurulmuş olan Osmanlı birlikleridir. Kurulan birlikler çoğunlukla Sünni Kürtlerden oluşmuş birliklerdir. 

Ermenilerin 13 Haziran 1878'de Berlin Konferansı’na "Ermenistan'a ilişkin rapor" sunması ve bu projenin olumlu karşılanmasından sonra Osmanlı Devletine göre, Osmanlı sınırları içinde olan Ermeniler terör ve katliam eylemlerine girişeceklermiş.

Osmanlı Padişahı, Ermenilere ve Rusya’ya karşı kendisine göre önlem almak için Sünni Kürt Aşiretlerinden Hamidiye Alaylarını kurdu.  Rusya "Şark Vilayetleri"ne yönelik emellerini açıkça ifade etmekteydi ve işgal hazırlıklarına başlamıştı. II. Abdülhamit, doğu meselesi adı altında, Avrupalı devletler tarafından istenilen reformların, Hristiyan tebaa için önce özerklik sonra bağımsızlık; Osmanlı Devleti için de zayıflama ve parçalanma anlamına geldiğini düşünüyordu. Bölgede "asayişin temini, Ermenilere ve Rus işgaline karşı" Kürt halkından silahlı güçler oluşturmayı kararlaştırdı. Bu sebeple, 1890 yılı sonrasında Doğu Anadolu'da bir Ermeni devletinin kuruluşunu engellemek amacıyla Hamidiye Alaylarının kurulmasını sağladı.

II. Abdülhamit’in emri ile alaylar, İbrahim ve Kerim paşalar tarafından kurulmaya, alt yapıları oluşturulmaya başlandı. Böylece, Türk tarihinde ilk gayrinizami harp usullerini uygulayanlar İbrahim ve Kerim paşalar olmuşlardır. Daha sonra resmi statüde yapılan ilk düzenleme 1891 yılında olmuştur. 1896 ve 1910 yılında yasal düzenlemelerden geçmiştir. Başlangıçta alay sayısı 50 civarında iken, zaman içinde alay sayısı artarak 1908 yılında 65 olmuştur. Teşkilat büyük ölçüde Vilayet-ı Sitte’nin Erzincan, Bitlis, Diyarbakır, Van ve Erzurum vilayetlerinde görülmüş. Sivas vilayetinde bir alay kurulmuştur. Kurulan alaylardan 4 tanesi 5. Ordu, diğerleri ise 4. Ordu mıntıkasındadır.  

 

II. Abdülhamit, Çarlık Rusya’sına karşı canlı kalkan olarak Kürtleri kullanarak 65 tana Hamidiye ismi ile süvari ve piyade alaylarını kurdu. Her türlü ihtimali dikkate alarak, Kürt Aşiret Reislerinin çocuklarını, bugünkü Kabataş Lisesinde okuttu. Bunun anlamı şu idi: Ben sizlere silah ve cephane verdim. Size verdiğim silahları yarın bana karşı kullandığınız zaman, çocuklarınız avcumun içindedir.              

II. Abdülhamit

31 Ağustos 1876'da tahta çıktı. 31 Mart Vakasından kısa bir süre sonra, 27 Nisan 1909'da, İttihat ve Terakki tarafından tahttan indirilerek aile bireyleriyle beraber Selanik’e gönderildi. Üç sene sonra İstanbul’a getirilerek Beylerbeyi sarayında hapis edildi. 10 Şubat 1918’de hapiste öldü

Hamidiye Alayları aşağıda yazılıdır:

 

Sıra

Aşiret

Yeri

Süvari

Piyade

Toplam

1

Sipkan

Tutak

400

250

650

2

Sipkan

Hosuna

400

175

575

3

Sipkan

Cemal Verdi

400

225

625

4

Zilan

Toprakkale

250

360

610

5

Zilan

Karakilise

450

250

700

6

Karapapaklar ve Kürtler

Eleşkirt ve Karakilise

400

150

650

7

Karapapaklar ve Kürtler

Tulak - Kalakilise

300

200

500

8

Keşvan

Hasankale

200

175

475

9

Şapikan ve Badayan

Kızıldiz

250

325

575

10

Taşkesen, Diyadin

Kasatkanlı

198

350

548

11

Mikaili

Karakilise, Diyadin

175

325

500

12

Hamdiki, Başımi, Hal Hesini

Karakilise, Diyadin

225

350

525

13

Haydaran

Bergiri Muradiye

200

318

518

14

Haydaran

Bergiri Muradiye

175

350

525

15

Şevli

Van, Timar

200

350

550

16

KalıkanLivi

Erciş

255

270

525

17

Mukuri

Saray

215

315

530

18

Takarı

Zermaniz, Saray

300

380

680

19

MillîŞemsiki

Saray

225

425

650

20

Şkeftka

Eblak

327

213

540

21

Adaman, Zilan, Hecidıran

Erciş

250

275

525

22

Haydaran

Erciş

175

350

525

23

Haydaran

Adilcevaz

200

350

550

24

Heydaran

Erciş

175

350

525

25

Marhoran

Adilcevaz

250

300

550

26

Hasenan

Hınıs (Kumdeban)

335

205

540

27

Hasenan

Malazgirt

340

200

540

28

Hasenan

Malazgirt (Diknuk, Dinbut)

304

230

534

29

Hasenan

Moranköyü

310

230

540

30

Hasenan

Bullanık

308

232

540

31

Cibran

Gümgüm

308

232

540

32

Cibran

Hınıs

310

235

545

33

Cibran

Varto

315

330

545

34

Zirkan

Tekman

300

250

550

35

Zirkan

Söylemez

375

500

875

36

Cibran

Kiği

285

265

550

37

Celali

Bayezit (Örtülü kışlağı)

305

370

540

38

Celali

Bayezit (Şeyhlu kışlağı)

300

240

540

39

Takori

Mahmudiye (Saray)

305

301

606

40

Kafkasya muhacirleri

Sivas

275

500

775

41

Millî

Mardin

275

265

540

42

Millî

Siverek

255

375

630

43

Millî

Siverek

303

247

550

44

Karakeçili

Siverek

305

225

530

45

Kikan

Res ül Eyn, Mardin

350

270

620

46

Tay (Arap)

Nusaybin

445

185

630

47

Karakeçili

Siverek

310

230

540

48

Miran

Cezire

335

205

540

49

Miran

Cezire

308

232

540

50

Ertoşi

Başkale,Norduz

375

300

625

51

Kays

Urfa

450

200

650

52

Kays

Harran

400

150

550

53

Berazı

Urfa

250

300

550

54

Berazı

Urfa

300

300

600

55

Berazı

Urfa

275

300

575

56

Gevdan

Hakkâri

200

300

500

57

Şadili

Hasankale

300

250

550

58

Adaman

Erciş

200

350

550

59

Pinyan

Hakkâri

150

400

550

60

Şidan

Hakkâri

350

300

650

61

Kasıkan

Söylemez

250

300

550

62

Kiki

Harran

250

350

600

63

Millî

Viranşehir

550

250

800

64

Millî

Viranşehir

600

225

825

65

Belideyi

Erciş, Patnos, Malazgirt

250

200

450

*

TOPLAM

*

19306

18410

37581