Haber Merkezi- Menengiç ağacı, Kürdistan dağlarında kendiliğinden yabani ortamda yetişen bir ağaç türüdür. Kürdistan’ın bütün bölgelerinde menengiç ağacı bulunmakla birlikte en çok Halepçe, Hewraman, Penciwin, Şarbajêr ve Qeladize bölgeleri bu ağaçtan topladıkları ürünleri tüketmek ve tesbih yapımında kullanmak şeklinde yararlanıyor. Ayrıca bu ağaçtan “Kürt sakızı” olarak bilinen sakızı toplayarak da maddi olarak faydalanıyorlar.

Selah Kadir ve arkadaşları her yıl yaz mevsiminin başlangıcında menengiç ağaçlarından sakız toplamak için köylerinin çevresindeki bölgelere dağılıyor. Selah Kadir ve arkadaşları yabani bir şekilde yetişen sakızı toplamaktan zevk alıyor hem de bu vesileyle aile bütçeleri için iyi bir gelir elde ediyorlar.

Halepçe ve Hewraman’da sakız toplama mevsimi Haziran ayının sonunda başlıyor. Sakız toplama işlemi ilk önce menengiç ağacını bir kaç yerden yaralamakla başlıyor. Daha sonra özel bir topraktan yapılmış olan Kürtçe “kuçele” adı verilen kap ağacın oyulan bölgelerine asılıyor. Kabın asılmasından sonra ağacın oyulan bölgesinden çıkan ıslak cisim yavaş bir şekilde kabın içine akıyor. İşlemin tamamlanmasının ardından ağacın oyulan bölgesi kendiliğinden kapanıyor.

Kapların içine toplanan ıslak cisim bir kazana koyularak üzerine bir miktar su ekleniyor. Kazan 45 dakika ateşte ısıtıldıktan sonra daha kaynama ısısına gelmeden üzerine biraz soğuk su eklenerek sakız ile su birbirinden ayrıştırılıyor. Sakızın ısıtıldığı su ise mide tedavisinde kullanılan bitkisel ilaçların yapımında kullanılıyor.

Kürt sakızı Halepçe bölgesinde önemli bir geçim kaynağı

Halepçe bölgesinde sakızıyla ünlü Hawar, Boyin ve Giryane köylülerinin çoğu sakız hasadıyla uğraşıyor.

Rûdaw’a konuşan Halepçe’nin Boyin köyünde oturan Selah Kadir Muhammed, “Köyümüz yüksek bir bölgede yer aldığı için bağ ve bahçeler yok. Bundan dolayı çok eskiden beri sakız toplama işi köyümüzün en önemli mesleği oldu. Bölgemizdeki köylerin yanı sıra sakız toplamak için Penciwin, Soran ve Duhok bölgesinede gidiyoruz” dedi.

Menengiç ağaçları daha çok yayla olan dağlık bölgelerde yetişiyor. Hava ısınmadan ağaçlardaki ıslaklık olmuyor. Havaların ısınmasıyla Haziran ayının sonlarında başlayan sakız hasadı yaklaşık bir, 1 buçuk ay sürüyor.

Selah Kadir, “Balanbo, Şinırwê, Hewraman ile Hawar, Boyin ve Giryane köylerinin çevresindeki bölgelerde binlerce menengiç ağacı var. Eğer ağaçlar iyi bir şekilde hasat edilirse sadece bu bölgelerden yıllık 200 ton sakız üretimi olur” ifadelerini kullandı.

Selah Kadir, mesleğin geliştirilmesi için Halepçe’de bir yıl önce Kürt sakızının üretildiği köyünün ismi olan Boyin adında bir imalathane açmış. Pazardaki talebe göre üretim yapmak üzere Boyin imalathanesinde günlük 6 ile 10 arasında kişi çalışıyor.

Kürt sakızı yüzde 100 doğal olarak üretiliyor

Selah Kadir, “Piyasadan gelen talep üzerine aylık 5, 10 ve 25 gram şeklinde 500 kilo sakız paketliyoruz. Sakızlarımızda hiçbir katkı maddesi kullanmıyoruz ve yüzde yüz doğal bir şekilde üretiliyor” diye konuştu.

Kürt sakızına yüksek bir talebin olduğunu belirten Kadir, yıllık yaklaşık 100 bin dolara 5 ton sakız sattıklarını ifade etti.

Kadir, “Ağırlıklarına göre bir kilo sakızı toptan fiyatına 21 dolara satıyoruz. Tüccar ve esnaflarda kilosunu yaklaşık 40 dolardan satıyor. Sakızın bir kısmı iç piyasada tüketilirken geriye kalan kısmıda ihraç ediliyor” diye konuştu.

Halepçe’de yerli sakız satışı yapan esnaf Salım Ali Nazdar, hasat mevsimine katılarak kendi üretimiyle birlikte yıllık bir ton sakız satışı yapıyor.

Yerli sakız ticareti yapan tüccarlarla güçlü ilişkiler kuran Salım Ali, “Sakız fiyatının yüksek olduğu dönemde bir çok kişi bu meslekle uğraşıyordu. Kürdistan genelinde yıllık 800 ile 1000 ton arasında sakız hasadı yapılıyordu. Ama şu anda ağaçlardan sakız hasadı azalmış.İran Tümeni’nin değer kaybetmesi ile ithal edilen sakızın fiyatı da çok düştü. Şimdi yıllık 500 ton sakız üretildiğini tahmin ediyorum” dedi.

Salım Ali, İran ve Çin’den gelen sakızın Kürt sakızını etkilediğini ve satışları yüzde 40 oranında düşürdüğünü kaydetti.

Kürt sakızı fiyatının İran Tümeni’nin değerine göre değiştiğini belirten Ali, “Geçen yıl sakızını fiyatı 10 dolara kadar düştü. Bu yıl ise 15-16 dolardan satılıyor. Bir teneke sakız suyu ise 1 dolardan daha az bir fiyata satılıyor” diye konuştu.

Türkiye, İran ve Çin’den gelen sakız, Kürt sakızının fiyatını etkiliyor

Bölgede yetişen sakızı alarak işyerlerine pazarlayan tüccarlardan Bahtiyar Muhammed Emin, “Qeladize, Şarbajêr, Penciwin ve Halepçe bölgesindeki çiftçilerden yıllık 20 ile 30 ton arasında sakız alıyorum. Yüzde 80’ini işyerlerine, geri kalanını da tüccarlar ve halka satıyorum. Yıllık 400 bin dolarlık sakız ticareti yapıyorum” ifadelerini kullandı.

Süleymaniye’de sakız ticareti yapan tüccarların da yıllık genel olarak 70 ile 100 ton sakızı piyasaya sunduklarını belirten Muhammed Emin, talebin fazla olması durumunda İranlı tüccarlardan sakız aldıklarını ancak tadının güzel olmasından dolayı yerli sakızın daha çok tercih edildiğini kaydetti.

Halepçe’deki Selah Kadir’in imalathanesinin yanı sıra Derbendihan, Raperin ve bir kaç bölgede daha sakız imalathaneleri bulunuyor. Süleymaniye’de bulunan modern bir imalathane de Bağdat’ta bir şube açmış.

Süleymaniye’deki modern gelişmiş Wan İmalathanesinin sahibi Hacı Yasin Refik, “Tüccar ve çiftçilerden yıllık 80 ton sakızı piyasa fiyatına göre 100 ile 120 bin dolar arasında satın alıyorum. 30 ile 40 ton arasında farklı tat ve ağırlıktaki sakızı Kürdistan Bölgesi ve Irak kentlerine satıyoruz” diye konuştu.

Kürdistan Bölgesi’nde normal sakız üretimi yapan tek fabrikada 200 yılında Zaho’da açılan Emin Fabrikasıydı. Ancak bu fabrikada üç ay önce Türkiye ve farklı ülkelerden yapılan yüklü sakız ithalatı nedeniyle kapanmak zorunda kaldı.

Emin Fabrikası sahibi Dılovan Mehdi, “Günlük 3,5 ton sakız üreterek 110 bin karton satış yapıyorduk. Ancak Türkiye ve İran’dan yapılan sakız ithalatı nedeniyle fabrikayı kapatmak zorunda kaldık” dedi.

Kaynak: Rûdaw