Türkiye'de her iki kişiden biri borçlu

Türkiye'de her iki kişiden biri borçlu

.

A+A-

Gökçen Tuncer / Independent Türkçe

Merkez Bankası'nın verilerine göre 2018'de 567 milyon lira seviyesinde olan hanehalkı borçları, 2021'de 1 trilyon lirayı aştı. Borçların neredeyse tamamını krediler oluşturuyor

Geçtiğimiz günlerde akranlarım ve bizden 10 ila 12 yaş daha genç arkadaşların da bulunduğu bir masadaydım. 

O güne kadar çok da farkında olmadığımız yaş farkı, aynı yaşta olduğum bir arkadaşımın şu cümlesiyle kendini gösterdi: Yıllar önce arabayı 60 bin liraya sattığımızda, 'Ev mi alsak yeni bir ikinci el araba mı?' diye aile arasında tartışmıştık.

Masada acı bir gülümsemeyle gelen kısa bir sessizlik oldu. 

Zira hepimiz, ortalama ev fiyatlarının 1,2 milyon liraya ulaştığı bir gerçeklikte yaşıyorduk. 

Daha genç arkadaşların şaşkınlıkları arasında yaşı bana yakın olanlar, devlet memuru babalarının emeklilik maaşıyla nasıl yazlık aldıklarını anlatmaya devam ediyordu. 

Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Erdursun'un paylaştığı şu tweeti geliyor aklıma: Ülkemizde en yüksek ücretle, özel sektörde çalışan bir kişi 25 yıl için maksimum 269 bin lira kıdem tazminatı alabilir.

En düşük ikinci el araç fiyatının 300 bin lira olduğu Türkiye'de, 25 yıllık emeğiniz bir araba alamıyor anlamına geliyor bu. Ya da eskiden belki iki ev alabileceğiniz 269 bin lira, son günlerin trendi "tiny house"una bile yetmiyor. 

Peki 3 milyonluk, 5 milyonluk evler nasıl satılıyor? 

Beş yılda üç kat hızlanan yabancıya konut satışı ve yüksek gelirlilerin emlak talebini bir kenara koyarsak yurdum insanına bu evleri aldıran dürtünün adı "Bugün almazsam yarın daha pahalı olacak" endişesi. 

Enflasyonun ve kurun yükseldiği ortamda tüketici, parasını korumak adına, hiç planında olmasa bile başka bir yatırım alanına yöneliyor. 

Yarın hiçbir şeyi bugünkü fiyatından bulamayacağına inanan tüketicinin yöneldiği öncelikli yatırım alanı gayrimenkul. Bu gayrimenkulü ve daha pek çok ihtiyacını almak için başvurulan öncelikli yöntem ise borçlanma

Her iki kişiden biri borçlu

Türkiye Bankalar Birliği'nin (TBB) verilerine göre ihtiyaç, konut, taşıt ve kredi kartlarının toplamından oluşan bireysel kredileri kullanan kişi sayısı son bir yılda 1,6 milyon kişi arttı ve 36,1 milyon kişi oldu. 
 

Ekran Resmi 2022-06-17 18.37.28.png


Türkiye'nin 18 yaş üstü nüfusu yaklaşık 60 milyon. Bu, her iki kişiden birinin ya da her 100 kişiden 60'nın kredi borcu olduğunu gösteriyor. 

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), Nisan 2022 itibarıyla takipteki tüketici kredileri ve kredi kartı borçlarının toplamını 26 milyar 794 milyon lira seviyesinde açıkladı. 

Hanehalkının borcu 1,1 trilyon liranın üzerinde

Detaylara inmeden önce Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın internet sitesinde yayınladığı hanehalkı borçluluğuna bakalım. 

TCMB'nin verilerine göre 2021 sonu itibarıyla Türkiye'de hanehalkının elinde tuttuğu varlığın değeri 4,1 trilyon lira. Bunların arasında mevduatlar, altın, hisse senetleri ve tahviller var. Yükümlülükleri yani borçları ise 1 trilyon 95 milyar lira. 
 

Ekran Resmi 2022-06-17 16.34.54.png

Mavi çizgi hanehalkının toplam varlığını, siyah çizgi toplam yükümlülüğünü gösteriyor/ Grafik: TCMB


TTB'ye göre Nisan 2022 itibarıyla bireysel kredilerin değeri son bir yılda yüzde 26 arttı ve 1trilyon 137 milyar lira oldu. 

Her 100 birim harcanabilir gelirden 43'ü borç

TCMB'nin en son açıkladığı 2021 dördüncü çeyrek Finansal Hesaplar Raporu'na göre finansal varlıklarında en temel araç yüzde 73 dolayındaki payı ile para ve mevduat olup, bunu hisse senetleri ve özkaynaklar izliyor. Hanehalkı yükümlülükleri incelendiğinde ise tamamına yakınını krediler oluşturuyor.  
 

Ekran Resmi 2022-06-17 17.16.11.png


Hanehalkının borcunun harcanabilir gelire oranı ise yüzde 43. Yani her 100 gelirden 43'ü borca gidiyor. 
 

Ekran Resmi 2022-06-17 17.16.40.png


Peki sıradan vatandaş, kullandığı krediyi nerede harcıyor?

BDDK'nın açıkladığı Nisan 2022 verisine göre tüketici kredilerinin değeri 827 milyar 451 milyon lira. 

Bu kredilerde aslan payı ihtiyaç kredilerine (488 milyar 905 milyon lira) ait. İkinci sırayı 321 milyar 58 milyon lira ile konut kredileri alırken, taşıt kredilerinin toplamı 17 milyar 487 milyon lirayı buldu. 

Kullanılan kredilerin yüzde 90'ından fazlası Türk lirası cinsinden. Ancak yabancı para cinsinden krediyi tercih edenler de var. Örneğin konut kredilerinin 90 milyon lirası, döviz karşılığı olan krediler. 

Bunun yanı sıra bireysel kredi kartlarının değeri 243 milyar 113 milyon lira. 

Tüketici kredileri 20 yılda 420 kat arttı

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu'nun verilerine göre 2002'den bu yana her yılın son ayındaki ve Nisan 2022'deki kredilerin durumu şu şekilde: 
 

 Konut Kredileri (TL)Taşıt Kredileri (TL)İhtiyaç Kredileri (TL)Kredi Kartları (TL)
Aralık 2002266 milyon472 milyon 1 milyar 235 milyon4 milyar 335 milyon
Aralık 2003506 milyon1 milyar 655 milyon3 milyar 169 milyon7 milyar 30  milyon
Aralık 20042 milyar 8 milyon3 milyar 974  milyon5 milyar 850  milyon13 milyar 717  milyon
Aralık 200511 milyar 847 milyon6 milyar 220 milyon9 milyar 877 milyon17 milyar 259 milyon
Aralık 200621 milyar 881 milyon6 milyar 469 milyon17 milyar 389 milyon21 milyar 526 milyon
Aralık 200730 milyar 48 milyon5 milyar 903 milyon29 milyar 21 milyon27 milyar 103 milyon
 Aralık 200835 milyar 306 milyon5 milyar 280 milyon33 milyar 384 milyon33 milyar 990 milyon
Aralık 200942 milyar 45 milyon4 milyar 314 milyon43 milyar 779 milyon36 milyar 576 milyon
Aralık 201058 milyar 831 milyon5 milyar 635 milyon62 milyar 466 milyon43 milyar 582 milyon
Aralık 201173 milyar 269 milyon7 milyar 359 milyon86 milyar 390 milyon55 milyar 489 milyon
Aralık 201285 milyar 128 milyon8 milyar 42 milyon100 milyar 200 milyon71 milyar 593 milyon
Aralık 2013109 milyar 680 milyon8 milyar 531 milyon129 milyar 304 milyon83 milyar 806 milyon
Aralık 2014125 milyar 371 milyon6 milyar 832 milyon149 milyar 340 milyon74 milyar 126 milyon
Aralık 2015143 milyar 248 milyon6 milyar 448 milyon156 milyar 149 milyon78 milyar 702 milyon
Aralık 2016163 milyar 734 milyon6 milyar 719 milyon166 milyar 939 milyon82 milyar 384 milyon
Aralık 2017191 milyar 426 milyon7 milyar 203 milyon198 milyar 578 milyon91 milyar 101 milyon
Aralık 2018188 milyar 31 milyon6 milyar 528 milyon204 milyar 787 milyon104 milyar 786 milyon
Aralık 2019199 milyar 88 milyon7 milyar 70 milyon260 milyar 340 milyon117 milyar 896 milyon
Aralık 2020278 milyar 250 milyon11 milyar 787 milyon385 milyar 916 milyon144 milyar 731 milyon
Aralık 2021298 milyar 896 milyon13 milyar 111 milyon464 milyar 741 milyon209 milyar 948 milyon
Nisan 2022321 milyar 58 milyon17 milyar 487 milyon488 milyar 905 milyon243 milyar 113 milyon
(*) 2015 yılına kadar ihtiyaç kredileri, "ihtiyaç" ve "diğer" krediler başlıklarının toplamı. 2015 ve sonrasında ise yalnızca "ihtiyaç kredileri" başlığıyla hesaplanıyor


Yukarıdaki tabloya göre 2002'nin aralık ayında sadece 1 milyar 973 milyon lira olan tüketici kredileri, Nisan 2022 itibarıyla 827 milyar 451 milyon liraya ulaştı. Bu tüketici kredilerinin 20 yılda 420 kat artması anlamına geliyor. 

2002'de 266 milyon lira olan konut kredileri yıllar içerisinde katlanarak arttı. Örneğin, 2004 yılında 2 milyar lira seviyesinde olan konut kredilerinin bir sonraki yıl beş kattan fazla yükseldiği görülüyor. Bugünkü seviyesi ise 321 milyar lira. 

Diğer kredi türlerine göre istikrarlı şekilde artmayan bir tek taşıt kredileri var. 2008 küresel krizi ve dört yıl önceki kur krizi sonrası düştüğü görülen taşıt kredileri, son olarak 2018'de 6,5 milyar lira seviyesini görmüş. Bugün ise 17 milyar 487 milyon lira değerinde. 

İnsanların en fazla tercih ettiği ihtiyaç kredilerinde ise 20 yılda 395 kat artış var. Yine 2002'de 4 milyar 335 milyon lira değerinde olan kredi kartları, bugün 243 milyar lirayı aşmış durumda. 

Takipteki tüketici kredileri 20 milyar liranın üzerinde

Gelelim çok daha kritik bir konu olan takipteki kredilere. 

Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp'ın BBC Türkçe için kaleme aldığı makaleye göre takipteki alacaklar, bankanın bir süredir ödeme alamadığı ve kredinin tamamının ödenmesinden ümidini kesip gözden çıkardığı miktar kadar provizyon ayırması gereken kredileri gösteriyor.

Takipteki alacakların bankaları temkinli olmaya ve kredi arzını kısmaya itebileceğini söyleyen Demiralp, “Krediler sadece yatırımlar için değil günlük aktivitenin finansmanı için de gerekli olduğundan krediler kanalının durması daha fazla firmayı iflasın eşiğine sürükleyebilir” diyor. 

BDDK'nın verilerine göre takipteki tüketici kredilerinin değeri 20 milyar 191 milyon lira. Bu değer, toplam kullanılan taşıt kredilerinden fazla. 

Tüketici kredilerinin tamamının 827 milyar 451 milyon lira olduğu düşünüldüğünde, takipteki tüketici kredileri, toplam tüketici kredilerinin yüzde 2,4'ü. 

Kredi kartlarına baktığımızda; bireysel kredi kartlarının değeri 243 milyar 113 milyon lira. Takipteki kredi kartlarının değeri ise 6 milyar 602 milyon lira. Yani yüzde 2,72. 

Takibe düşen tüketici kredileri ve bireysel kredi kartları toplamı 26 milyar 794 milyon lira. Bu değer ise yıllar içinde şu şekilde değişti:
 

 Takipteki tüketici kredileri ve bireysel kredi kartları toplamı (TL)
Aralık 2002278 milyon
Aralık 2003353 milyon
Aralık 2004725 milyon
Aralık 20051 milyar 555 milyon
Aralık 20062 milyar 124 milyon
Aralık 20072 milyar 822 milyon
Aralık 20084 milyar 446 milyon
Aralık 20098 milyar 293 milyon
Aralık 20107 milyar 430 milyon
Aralık 20116 milyar 649 milyon
Aralık 20128 milyar 75 milyon
Aralık 20139 milyar 828 milyon
Aralık 201412 milyar 445 milyon
Aralık 201517 milyar 196 milyon
Aralık 201618 milyar 856 milyon
Aralık 201717 milyar 507 milyon
Aralık 201817 milyar 795 milyon
Aralık 201919 milyar 639 milyon
Aralık 202016 milyar 931 milyon
Aralık 202124 milyar 404 milyon
Nisan 202226 milyar 794 milyon


Yukarıdaki tabloya göre takipteki krediler, 20 yılda 96 kat artarak 26 milyar 794 milyon liraya ulaştı. 

Pandemi yılında önemli ölçüde gerileme kaydeden takipteki alacaklar geçen yıl yaklaşık 7 milyar lira birden arttı. 

 

Önceki ve Sonraki Haberler

HABERE YORUM KAT

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.