Jinda Zekioğlu*

Missouri Üniversitesi’nde görev yapan Orta Doğu Uzmanı, Siyaset Bilimcisi Prof. Dr. David Romano, ABD’nin savaş mağduru halka yardım elini uzatmamasını ‘büyük utanç’ olarak adlandırıyor. Senatör Graham’ın ‘Kürtlerin petrollerini, geliri kendilerine verilmek şeklinde işlenmesi mümkün’ şeklindeki açıklamasını ise; “O halde Suriye Kürtlerinin, Rusya’yı, ABD’yi veya Esad’ı kışkırtmamaya özen göstermeleri gerekecek” şeklinde yorumladı.

Kürtlerin ulusal birlik için birbirleriyle asgari saygıda buluşması gerektiğinin altını çizen Prof. David Romano ile, Suriye’deki ABD-Türkiye-Rusya ilişkilerindeki son durumu sizler için konuştuk.

Dokuz gün içinde yaklaşık 300 sivil öldürüldü. 300 bini göç etti. ABD bu süreci daha iyi yönetemez miydi? Kritik eşik ne zaman aşıldı sizce? ABD’nin Erdoğan’ı önlemesinin imkânsız olduğuna inanıyor musunuz? Sadece Trump hakkında konuşmuyorum. Elbette, Erdoğan’ı savaşmaya iten koşullar savaşını durdurmaya yetti. Yanlış mıyım?

Tek bir ABD görevlisinin bile, yerlerinden edilmiş onca kişiyi ziyaret etmemesi ya da onlara yardımcı olmak için, ne yapılabileceğini görmek için kontrol etmemesi utanç verici. Her şey daha iyi yapılabilirdi elbette ancak daha iyi şeyler yapmak liderlikte bir yönerge gerektirir – ama işte başkan Trump! ABD’nin kuzey ve doğu Suriye’de sahip olduğu az sayıdaki birlikleri çıkarmasına gerek yoktu. Bunu yapmaya kararlı olsaydı, SDF’yi uyarabilir ve önce Esad rejimi ve Ruslarla makul bir anlaşma yapmalarına yardımcı olabilirdi. Daha sonra da tekrarlamak istemediğim ifadelerle resmen bölge halkıyla alay etti. Burada yani ABD’deki, en sağlam destekçilerinin çoğu bile yaptıkları için utanıyor ve kızıyor.

Son zamanlarda, özellikle Suriye Kürtleri ABD’de çok popüler. Şüphesiz bunda, Trump’a duyulan antipatinin büyük etkisi var değil mi?

Kuşkusuz ancak cesaret verici olan bir diğer şey şu, Trump’ın Kürtlere olan ihaneti nedeniyle ona öfke duyuyorlar. Zira, bu antipati ABD’de iki taraflıydı. Hem Cumhuriyetçiler hem de Demokratlar bunun Amerika’da korkunç bir leke olduğunu, bir ihanet olduğunu düşünüyorlar. Türkiye’yi kınamamaya niyetli görünen Rand Paul ve Demokrat Kongre Üyesi Ilhan Omar gibi birkaç aşırı tecritçi dışında tabii – belki de Erdoğan’ın Filistin meselesine verdiği destek nedeniyle. Kürtlere olan sempati, -Trump’ın en mantıksız destekçileri hariç- herkes arasında oldukça yüksek.

Mesut Barzani operasyon sürecinde bir mesaj yayınladı. Kürtlerin satılacak silahlardan daha değerli olduklarının altını çizdi. Bu mesaj, Kürt ulusal hareketini daha da yakınlaştırdığı şeklinde yorumlandı. Nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bence Abdullah Öcalan’ın öğretilerinden esinlenen Kürt hareketi, -Barzaniler de dahil olmak üzere tüm siyasi partilerin ve Irak Kürtlerinin- şu anda Rojava’daki herkese büyük bir sempati duyduğunu hatırlatmak gerekir. Kürt ulusal birliğine önem verenler için bu iyi bir işaret. Kürtler, birbirleriyle kavga etmemek veya başkalarının akrabalarıyla savaşmasına yardım etmemek gibi bir takım kırmızı çizgilere sahip olmalı. Birçok insan, birbirini birçok şey için ve çok farklı politikalar için eleştirebilir ancak birbirlerine karşı da asgari saygı duymaları gerekir. Sanırım bunu, bu kez gördük. Peşmergenin Ekim 2014’te Kobani’ye yardım etmeye gittiğini de gördük. Kürt partilerinin Peşmergeye Ağustos 2014’te yardım etmeye gittiğini de gördük.

Peki ya Erdoğan’ın tehdidi devreye girerse? Demek istediğim, Erdoğan ya IŞİD’e Avrupa yolunu açarsa? Kürtlerin, uğraştığı çetelerle biraz da dünya uğraşır. Dünya buna hazır mı sizce?

Türkiye, Tel Abyad ve Serêkanîyê’deki askeri savaşı kazanmış olabilir, ancak kesinlikle siyasi savaşı kaybetti.

Dünyanın genelinde insanlar bu çatışmada Suriye halkının tarafı oldu ve Türkiye’yi giderek dünya sahnesinde daha istikrarsız, kötü niyetli ve insan haklarını ihlal eden bir aktör olarak görüyor. Sadece Azerbaycan, İspanya, Katar, Pakistan ve Filistinliler bu konuda Türkiye’yi destekledi. KKTC Cumhurbaşkanı dahi Ankara’yı desteklemedi -ve bunun sonucu olarak da Erdoğan’ın tehditlerine maruz kaldı. Bu kayda değer. Bütün bunların sonucunda ne olacağını bilmiyorum ancak, yaşanacak tüm olumsuzluklardan Erdoğan ve Trump sorumlu tutulacak.

Trump’ın “Kürtler şimdi daha güvenli” yorumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Suriye’deki Kürtler ABD’deki herkes kadar güvenli mi sizce? Ya da ne zaman güvende olacaklar?

Bay Trump, kendisi ve destekçileri için alternatif bir gerçeklik çiziyor. Eldeki konunun asıl durumu ve gerçeği bu fantezi diyarda alakasız kalıyor.

Türkiye ve Rusya hem fikir. Bu anlaşma Kürtler için ne anlama geliyor?

Bu, Rusya’nın Amerika’dan biraz daha iyi olduğu anlamına geliyor. En azından Rusya, bölgede yaptığı anlaşmalara bağlı kalmak için daha istekli görünüyor. Kürtler akıllı oynarlarsa ve biraz da şansları yaver giderse, son iki hafta içinde çok şey kaybetmiş olmalarına rağmen, Rusya ve Amerika’nın birbirleriyle olan oyunlarından fayda sağlayabilirler.

‘Güvenli bölge’ anlaşması tampon bir çözüm. Bölgede uzun vadede ne tür bir anlaşma yapılması gerektiğini düşünüyorsunuz?

Rojava gibi özerk bölgelerin uzun vadede, savaş tüccarlığı yapanlardan ziyade sosyal ve dini açıdan hoşgörülü insanlara ihtiyacı var. Rusya, Esad’ı Güvenlik Konseyi’nden koruyor sivillere attığı bombalardan ötürü. ABD ve NATO, “Türkiye’nin meşru güvenlik kaygılarını anladıklarını” söyleyerek, cihatçı tecavüzcüler ve yağmacılarla barışçıl bir alanı işgal ediyor. Bu doğru değil. Çok şeyin değişmesi gerek. En iyi tutum, Fransa ve Almanya gibi birçok Avrupa ülkesinden geldi, ancak bunlar günümüzde en büyük güçler değil ve bu sistemi değiştiremiyorlar. Trump’ın altında kalan Amerikan gücünün azalmasıyla, bölgede daha iyi düzenlemeleri uygulayacak, bunu arzulayacak hiç kimse de kalmadı. Rus veya Çin liderliği daha iyi görünmüyor. Ancak dünyadaki Amerikan liderliğini değiştirme gücüne sahip olduğumuzda bu belirsizlikten kurtulabileceğiz.

Senatör Lindsey Graham: Suriyeli Kürt güçleriyle petrol sahalarını modernize edecek bir girişimde bulunabiliriz. Petrol geliri de Kürtlere kalabilir. Trump alışılmış kalıpların dışında düşünüyor” şeklinde bir açıklama yaptı. Geliri Kürtlere kalacak bir sistemin kurulması Orta Doğu dengelerini nasıl etkiler? Türkiye’nin buna tepkisi ne olur?

Demek istediğim tam da bu. Kürtlerin oyunu, Rusya ve Amerika’yı birbirlerinden kopardı. Trump yönetiminin anlayacağı şey tamamıyla petrol ve paradır. O zaman Kürtler, Suriye’deki petrolü Amerikan destekli yönetebilir, Esad rejimi ve Rusya ise daha fazla Türk saldırısını önler. Elbette çok garip bir durum olacak, ama bu ilginç olanaklar da sunuyor. O halde Suriye Kürtlerinin, Rusya’yı, ABD’yi veya Esad’ı aşırı derecede kışkırtmamaya özen göstermeleri gerekecek.

*Bu söyleşi ilk olarak Gazete Duvar’da yayınlanmıştır