Gülbahar Altaş

IŞİD tarafından 3 Ağustos 2014'te ele geçirilen Şengal, 13 Kasım 2015'te ABD öncülüğündeki Koalisyon Güçleri’nin havadan desteğiyle Kürdistan Bölgesel Yönetimi Peşmerge Güçleri’nin düzenlediği operasyonla kurtarıldı.

Irak Kürdistan Bölgesi Duhok Kaçırılan Êzidîleri Kurtarma Ofisi verilerine göre, 6 bin 417 Ezidi, IŞİD tarafından kaçırıldı.

Şimdiye kadar yaklaşık 3 bin Êzidî örgütten kurtarılırken, 2 bin 900 kişinin ise akibeti bilinmiyor. Kurtulan binden fazla kadın ve çocuk, 2015 yılından sonra Almanya başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesi tarafından tedavilerinin yapılması amacıyla ülkelerine kabul edildi.

Duhok’ta 18’i göçmenlerin, 4’ü ise mültecilere ait olmak üzere 22 kamp bulunuyor.Toplam 620 binden fazla kişi yaşamını sürdürdüğü bu kamplarda, Êzidîler’in ve Hristiyanlar’ın yanı sıra Rojava’dan Kürdistan Bölgesi’ne gelen göçmenler de bulunuyor.

IŞİD’den kurtarılan binden fazla çocuğun büyük kısmı, ilköğretim ve lisede eğitim yaşlarının büyük olmasından dolayı sıkıntı yaşıyor. Çocukların bir bölümü kaçırıldıklarında 10 ila 15 yaşları arasındaydı. Bu çocuklar kurtarıldıklarında 4-5 yıl geride kalmalarının yanı sıra ciddi psikolojik sorunlar yaşamalarından dolayı okul hayatından da mahrum kalmış durumlalar. Yurtdışına aileleriyle giden çocukların büyük çoğunluğu bulundukları ülkede bu eksiklikleri giderilirken, Irak ve Kürdistan Bölgesi’ne kalan çocukların büyük bölümü halen ciddi sorunlarla karşı karşıya bulunmakta.

Okula gitmekten utandım

18 yaşındaki A.K. adlı Êzidî kız çocuğu, IşiD mensupları tarafından 2014 yılında Şengal’den kaçırıldığında ortaokulda öğrenci idi.

2016 yılının sonunda örgütten kurtarılarak, Şengal’e geldiğinde ise artık hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağını farkettiğini dile getiren A.K. şunları söyledi:

“IŞİD’liler tarafından kaçırıldığımda 14 yaşındaydım, ortaokula gidiyordum. 3 yıl bana kölelik hayatı yaşattılar. Kurtulduktan sonra hem ailemden hem okulumdan oldum. Okula gitmek istedim ama yaşım büyük olduğu için benden yaşça küçük çocuklarla aynı ortamda eğitim almaktan çekindim, utandım ve okula gitmek istemedim. Ne yapacağımızı bilemiyorum. Hem erkek hem kızlardan benim gibi çok kişi var.”

“Çocuklar ciddi psikolojik sorunlar yaşıyor”

bianet’e konuşan Duhok Üniversitesi Öğretim Üyesi Eyad Xakî, çok sayıda çocuğun IŞİD’den kurtarıldığını dile getirdi.

Xakî, “Bu çocukların çoğu Duhok’ta bulunan 22 göçmen ve mülteci kampında yaşamlarını sürdürüyor.14 kampın tamamında Êzidîler’in kaldığını söyleyebiliriz. Ayrıca uygun şartların olmamasından dolayı da söz ettiğimiz kamplarda yaşayanlardan 2 kat fazlası kamp dışında yaşamını sürdürüyor”dedi.

Duhok’ta bulunan her kampta okul olduğunu söyleyen Eyad Xakî, sözlerine şunları ekledi:

“IŞİD’den kurtarılan çocuklar kaldıkları kamplarda bulunan okullara kaydediliyor. Kaldı ki kurtarılan çocuklara, hükümet ve ilgili kurum ve kuruluşların girişimiyle ilk etapta nüfus cüzdanı vb. resmi belgeleri çıkartılıyor. Ayrıca kamp dışında yaşamlarını sürdüren ve aileleriyle yaşayan çocuklar da yine kamptaki okullara gitmesi gerekiyor. Çünkü eğitim müfredatı onlara göre belirlenmiş.”

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (UNHCR) kampların inşaasında önemli bir role sahip olduğuna işaret eden Eyad Xakî, “Kamplarda kurulan okullarda UNHCR’nın desteğiyle kuruldu. Bu okullara tüm göçmen çocukları gidiyor. Ancak özellikle IŞİD’den kurtarılan çocuklara yönelik ne yazık ki okulların açıldığını söyleyemeyiz. Kürdistan Bölgesi’nde bulunan yüzlerce STK var. Özellikle de Duhok’ta. Ancak ne yazık ki kurtarılan çocukların eğitimlerine yönelik gerekli olanakların sağlandığını söyleyemeyiz. IŞİD’den azınsanmayacak sayıda çocuk kurtarıldı ve bunların eğitimlerinden uzak kalmalarının yanı sıra ciddi psikolojik sorunları bulunuyor”diye konuştu.

IŞİD’den kurtarılan Êzidî Kürtleri’nin yüzde 80’inin evlerini terketmek zorunda kaldığını kaydeden, Eyad Xakî, bölgeye yapılan yardımların yeterli olmadığını kaydedetti.

“Yurtdışına giden çocuklar daha iyi şartlarda”

Aktivist Himan Remzi ise IŞİD’den kurtarılan çok sayıda çocuğun eğitimden yoksun kaldığını belirterek, “Bizim elimizdeki kesin verilerde Telafer’de 22 Türkmen çocuk bulunuyor. Tabii Êzidî çocukların sayısı daha fazla. Sürekli sayı değişiyor. Özellikle Covid-19 süresince elimizde sağlıklı bir veri yok ne yazık ki. Bu konuda geniş kapsamlı bir çalışmanın yürütülmesi gerekiyor. Yurtdışına giden çocuklar bir şekilde gerek psikolijik destek gerekse eğitimlerine yönelik daha iyi şartlarda yaşamlarını sürdürürken, Irak ve Kürdistan Bölgesi’nde kalan çocukların gerekli eğitimi alamadıkları aşikar” dedi. 

Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre IŞİD tarafından işgal edilen Irak’ın büyük bölümünde 33 bin sivil öldürüldü,55 bin kişi yaralandı.

Irak’ta 2014-2017 arasında IŞİD’in hakim olduğu bölgelerde 250’den fazla toplu mezar bulundu.

Bugüne kadar açılan toplu mezarlarda en az 12 bin kurbanın olduğu tahmin ediliyor. 

IŞİD’in ölüm çukurları

Irak’ın Musul kentinin 20 kilometre güneyindeki çölde, “Ölüm Çukuru” (Çalî Merg) olarak bilinen krater, yaklaşık 3 bin IŞİD kurbanının bulunduğu en büyük toplu mezar olarak kabul görüyor.

Musul'da açılan en küçük toplu mezarda 8 kişi bulunurken, Şengal’in IŞİD’den kurtarıldığı Kasım 2015’ten bu yana, bölgede 75’den fazla toplu mezar bulundu. Soykırımın en ağır aşamalarına sahne olan Koço köyünde ise şimdiye kadar 16 toplu mezar bulundu.

Ölüm Çukuru - The National

Talafer'in IŞİD’den kurtarılmasının üzerinden 3 yıl geçmesine rağmen ise, ilçe merkezinin 6 kilometre uzaklığında Gir Uzeyir karayolu üzerinde, 50 metre çapında ve 100 metre derinliğinde “Allo Antar” ya da “Güvencinler Çukuru” olarak adlandırılan krater de yine IŞİD’in katlettiği cesetleri attığı çukurlardan biri olarak biliniyor.

Allo Antar - ezidi24.com 

Kurbanların aileleri hala kurbanların DNA’larının tespit edilmesini bekliyor.

Sadece Telafer’de bu yılın şubat ortasında örgütün öldürdüğü 30’u Êzidî Kürtlere ait yaklaşık bin kişinin toplu mezarı bulundu. 

Mezarlardan bir kısmı yağmur ve sel gibi doğa olaylarının sonucunda, bir kısmı ise bölgedeki sivil ve güvenlik güçlerinin çalışmaları sonucunda ortaya çıktı.

Bianet