Osman AYDIN

Bu yazıya konu olan bilim insanı Prof. Dr. Mustafa Erdoğan Sürat’tir.

Onun hakkında kısa bir bilgi verdikten sonra, onun Kürt müziği üzerine yaptığı ezber bozan değerlendirmelerini görelim.

Erzurum’da 1941 veya 1942 yılında doğan Mustafa Erdoğan Sürat , ilk, orta ve lise öğrenimini Erzurum‘a tamamlamış, yüksek öğrenimini Ankara Tıp Fakültesi‘nde Silahlı Kuvvetler adına okumaktayken ne olduysa Ordudan ayrılmış ve fakülteyi bitirmiştir.

Hacettepe Üniversitesi Onursal Rektörü ünvanına sahip ve açık kalp ameliyatlarında öncü bir bilim insanıdır.

Mükemmel derecede ud çalan Sürat, geçmişte Niğde Üniversitesi’inde Müzik Anabilim dalı başkanlığı da yapmıştı.

Onun İngilizce roman türündeki 4 eseri Guinnes Rekorlar Kitabı’na aday gösterildi.

Yıllardır Türk Sanat Müziği olarak gönüllere taht kuran pek çok eserin Kurdî makamlarının Kürdî olduğuni ileri süren TRT Türk Müziği ve Modal Tek Sesli Müzikler Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Erdoğan Sürat, Kurdî makamın yaygın olmasından dolayı Türk Sanat Müziği’nin Kürt Sanat Müziği olarak telaffuz edilmesi gerektiğini savunuyor.

TRT’de 1980 yılında Türk Müziği ve Modal Tek Sesli Müzikler Uzmanlığı, Hikmet Çetin döneminde TBMM Kültür Danışmanlığı görevinde bulunan Prof. Dr. Mustafa Erdoğan Sürat’ın araştırmaları, Türk Sanat Müziği olarak bilinen pek çok eserin Kurdî makamlarda olduğunu ortaya çıkardı. Prof. Dr. Sürat, yaptığı araştırmalarda, Türkiye’de kullanılan Arabesk müziğinin yüzde 97’sinin eski Yunan ve Yahudi, yüzde 3’ünün de Kürt ve Arap müzik ve ses sisteminden oluştuğu sonucuna ulaştığını söylemektedir.

Bu sonuç üzerine “Kürt müziği Anadolu da bu kadar az mı?” sorusundan hareketle Kürt Müzik yapısını araştırmaya başlayan Sürat, Türk Sanat Müziği adı altında yapılmış eserlerin en çok Muhayyer Kurdî, Kurdîlî Hîcazkar ve Acem Kurdî eserlerden oluştuğunu tespit eder.

Prof. Dr. Sürat, 1970 yılında TRT Viyolonsel Sanatçısı Eski Astsubay Tarık Kip tarafından hazırlanan listesine dayanarak TRT’nin 1960 yıllından sonra yayınladığı Türk Sanat Müziği eserlerinin çoğunun Kurdî dizi ve makamlarında olduğunu görür. Sürat’ın araştırmasına göre; Repertuar yapıt sayılarından çıkan döküm, bestelenmiş tüm eserlerin yüzde 40’ı saf Kürt ses sistemi ve makamlarında, yüzde 20’si Kürt ağırlıklı Mezopotamya dizilerinde, yüzde 30’u Arap ve Acem dizi ve makamlarında, yüzde 5’i Trakya Köçekçe makamlarında, yüzde 5’i Türk dizi ve makamlarında icra edilmiş olduğunu söylemektedir.

Prof. Dr. Mustafa Erdoğan Sürat, istatistiklere dayanarak bestelenmiş şarkılarda Kürt Müziği’nin, Türk Sanat Müziği’nden sekiz kat daha fazla olduğunu, yeni bestelerin ise neredeyse yüzde 90 oranında Kurdili dizilerden oluştuğunu söylüyor.

Sürat, “TRT’den aldığım verilere dayanarak ilan ediyorum; Türk Sanat Müziği diye birşey yok, Kürt Sanat Müziği var” diyor. Kullanılan eserlerde makamlara ilişkin yapılan tanımlamalarda “Kurdî” sözcüğünün kullanılmasına rağmen anlamının açıklanmadığını söyleyen Sürat, Kürt müziğinin sömürüldüğünü söylüyor.

Türk Sanat Müziği’nde yayınlanan ve tanınmış “Burası Agora Meyhanesi” gibi parçaların makam ve ses sistemlerinin de Kurdî olduğunu savunan Prof. Dr. Sürat, şunları dile getiriyor: “Ün yapmış bütün Türk Sanat Müziği parçaları neredeyse Kurdî ve Kurdî makamlarda bestelenmiş. Nereye gitseniz ünlü Besteci Yusuf Nalkesen ve Muzaffer İlkar’ın parçalarını dinlersiniz. Bu adamların Kurdî makamlar dışında eserleri yok.”

Zeki Müren’e hocalık yapmış olan Haydar Telhunar’ın da Kürt ve eserlerinin de Kurdî olduğunu söyleyen Sürat, Kürtlerin sadece eserleri ile değil aynı zamanda yetiştirdikleri büyük müzik adamları ile de Türk Sanat Müziği’nde yer aldıklarını belirtiyor.

Prof. Dr. Sürat, Kürt Müziği’ndeki zenginliğin Türkiye ve dünyaya tanıtılması gerektiğini belirterek, “Kürt Sanat Müziği, korosu ile dünyaya ve Türkiye’ye tanıtılmalıdır. Buna bir müzikolog olarak öncülük etmeye de hazırım” diyor.

Prof. Sürat’ın araştırmalarına göre makamlar şöyle kategorize edilebilir:

1. Arap Makamları: Rast, Uşşak (Aşıklar) ve Hicaz-Hicazkar; Araban, Şeddi Araban, Saba

2. Acem Makamları: Acem, Acemaşiran, Nihavent, Nihavend-î Kebir

3. Kürt Makamları: Kurdî, Hîcazkar-ı Kürdi (Galat söylenişiyle Kurdîlî Hîcazkar), Acem Kurdî, Muhayyer Kurdî, Neva Kurdî, Dîlkeşhaveran

4. Mezopotamya (Sünni-Alevi-Hristiyan-Musevi-Ermeni-Süryani) makam ve ses sistemleri: Hüseyni, Gülizar

5. Trakya Köçekçe Kültür Makamları: Karcığar, Hüzzam